پایگاه خبری فولاد ایران - گزارشی از اکونومیست نشان میدهد که هوش مصنوعی بهسرعت در حال بازطراحی تجربه کودکی است؛ هم در مدرسه و هم در خانه. کودکان و نوجوانان امروز نهتنها زودتر از والدین خود با هوش مصنوعی آشنا میشوند، بلکه بیش از آنها از این فناوری در آموزش، سرگرمی و حتی روابط عاطفی استفاده میکنند. این تحول، در کنار فرصتهای چشمگیر، خطرات تازه و کمتر شناختهشدهای را نیز به همراه آورده است.
در حوزه آموزش، استفاده از هوش مصنوعی که تا دو سال پیش در بسیاری از مدارس آمریکا ممنوع بود، اکنون به امری رایج تبدیل شده است. بر اساس پژوهشهای منتشرشده، بیش از ۶۰ درصد دانشآموزان دبیرستانی و حدود ۷۰ درصد معلمان برای تکالیف و فعالیتهای درسی از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده میکنند. دولتها نیز از این روند حمایت میکنند؛ از آمریکا گرفته تا سنگاپور و چین که آموزش مبانی هوش مصنوعی را وارد برنامه درسی مدارس کردهاند.
هوش مصنوعی به معلمان کمک میکند محتوای آموزشی شخصیسازیشده، آزمونها و تمرینها را سریعتر تهیه کنند و حتی زمان برنامهریزی درسی را کاهش دهند. از سوی دیگر، ابزارهای آموزشی مبتنی بر هوش مصنوعی به دانشآموزان امکان میدهند با سرعت و سطح متناسب با توان خود یاد بگیرند؛ امری که پیشتر عمدتاً در اختیار خانوادههای مرفه بود.
با این حال، نگرانیها رو به افزایش است. بسیاری از والدین و حتی خود دانشآموزان نگراناند که استفاده گسترده از هوش مصنوعی به تضعیف تفکر انتقادی منجر شود. پژوهشها نشان میدهد بخشی از دانشآموزان بهجای فکر کردن مستقل، انجام تکالیف را به هوش مصنوعی واگذار میکنند. مطالعات دانشگاهی نیز حاکی از آن است که استفاده مستقیم از ابزارهایی مانند ChatGPT میتواند فعالیت مغزی و توان یادآوری مطالب را کاهش دهد.
فراتر از مدرسه، نقش هوش مصنوعی در خانه حتی عمیقتر است. نوجوانان آمریکایی بیش از محیط مدرسه، در خانه از هوش مصنوعی استفاده میکنند؛ از بازیهای ویدیویی هوشمند گرفته تا تولید تصویر و ویدیو و بازیسازی. اسباببازیهای مجهز به هوش مصنوعی، بهویژه در آسیا و چین، بهسرعت در حال گسترشاند و بازار آنها رشد چشمگیری را تجربه کرده است.
در کنار سرگرمی، هوش مصنوعی به «همدم دیجیتال» برای بسیاری از کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. نظرسنجیها نشان میدهد بیش از نیمی از نوجوانان آمریکایی گاهبهگاه با چتباتهای هوشمند گفتگو میکنند و بخشی از آنها حتی مسائل شخصی یا عاطفی خود را با این ابزارها در میان میگذارند. کارشناسان هشدار میدهند که این وابستگی میتواند پیامدهای روانی جدی داشته باشد، بهویژه زمانی که چتباتها بیش از حد همدل، تأییدکننده یا وابستهساز رفتار میکنند.
موارد نادری از پیامدهای فاجعهبار نیز گزارش شده که زنگ خطر را برای سیاستگذاران به صدا درآورده است. به همین دلیل، نهادهای نظارتی در آمریکا، چین و سایر کشورها در حال تدوین مقررات و بررسی تأثیر هوش مصنوعی بر کودکان هستند. برخی شرکتهای فناوری نیز نسخههای ویژه کودکان با کنترل والدین طراحی کردهاند، هرچند منتقدان میگویند این اقدامات هنوز کافی نیست.
جمعبندی اکونومیست این است که هوش مصنوعی، همچون یک مربی و سرگرمکننده پرتوان، میتواند فرصتهای بیسابقهای برای یادگیری و خلاقیت کودکان فراهم کند. اما همان ویژگیای که آن را جذاب میکند ــ پاسخدهی دائمی و سازگاری کامل با خواست کاربر ــ ممکن است بزرگترین نقطهضعف آن باشد. کارشناسان رشد کودک هشدار میدهند که رشد سالم، مستلزم مواجهه با دشواریها، ناکامیها و احساسات پیچیده است؛ چیزی که «همدمهای کاملاً مطیع دیجیتال» ممکن است آن را از کودکان بگیرند.
منبع: Economist