پایگاه خبری فولاد ایران - دوازده سال از آغاز ابتکار «کمربند و جاده» (BRI) توسط چین می‌گذرد؛ طرحی که قرار بود این قدرت آسیایی را به آسیا، اروپا، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین متصل کند. هیاهوی اولیه پیرامون این پروژه عظیم سرمایه‌گذاری و زیرساختی اکنون فروکش کرده است.
طبق گزارش سی‌ان‌بی‌سی، ایده اصلی این بود که چین روابط اقتصادی و تجاری خود را تقویت کند؛ BRI به‌عنوان یک ابزار توسعه دوجانبه، سرمایه‌گذاری خارجی، رشد اقتصادی و همکاری معرفی شده بود.
اما دوران طلایی این پروژه مدت‌هاست به پایان رسیده. به‌طور فزاینده‌ای این ابتکار به‌عنوان راهی برای جذب کشورهای کم‌درآمد با وعده سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دیده شده است؛ وعده‌هایی که اغلب این کشورها را با بدهی‌های غیرقابل‌تحمل مواجه کرده. افزون بر این، مشکلاتی چون حکمرانی ضعیف، نابرابری اجتماعی، فساد و آثار زیست‌محیطی پروژه‌های زیرساختی عظیم هم به وجهه آن لطمه زده است.
چین در مقابل می‌گوید BRI به توسعه اجتماعی و اقتصادی کشورهای عضو کمک کرده، هزاران شغل ایجاد کرده، فقر را کاهش داده و رشد اقتصادی و همکاری‌های تجاری را تقویت نموده است.
کارشناسان می‌گویند این پروژه در طول زمان تغییر کرده است.
به گفته ایلاریا مازوکو (کارشناس مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی – CSIS):
«بیش از یک دهه گذشته و جایگاه چین در جهان تغییر کرده است. چین حالا روی پروژه‌های "کوچک اما زیبا" تمرکز می‌کند.»
او توضیح داد که پروژه‌های پرریسک در کشورهایی با ضعف حکمرانی مشکلات زیادی از جمله بدهی‌های سنگین ایجاد کردند و شرکت‌های چینی همیشه موفق عمل نکرده‌اند، و همین باعث دردسرهای سیاسی برای پکن شده است.
بنابراین چین به سمت پروژه‌های کم‌ریسک‌تر در کشورهایی باثبات‌تر حرکت کرده و رویکردی محتاطانه‌تر در تأمین مالی در پیش گرفته است. دیگر خبری از پروژه‌های پرهیاهوی بزرگ نیست؛ بلکه تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های حساب‌شده‌ای است که در بلندمدت بازده بیشتری برای چین به همراه داشته باشند.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در سال ۲۰۱۳ این طرح را به‌عنوان «جاده ابریشم مدرن» معرفی کرد؛ پروژه‌ای محوری در سیاست خارجی پکن برای گسترش نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیک. این طرح شامل کمربند اقتصادی زمینی (جاده، راه‌آهن و انرژی) و مسیر دریایی (بنادر آب‌عمیق) بود.
از زمان آغاز تا ژوئیه ۲۰۲۵، مجموع تعاملات BRI به ۱.۳ تریلیون دلار رسیده است:
• ۷۷۵ میلیارد دلار قرارداد ساخت‌وساز
• ۵۳۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم
طبق گزارش مرکز «Green Finance and Development Center» در شانگهای، تاکنون ۱۵۰ کشور معادل ۴۰٪ تولید ناخالص جهانی با امضای تفاهم‌نامه (MOU) به BRI پیوسته‌اند.
اما ترک برخی اعضا نشانه‌ای از ترک برداشتن در پروژه است:
• ایتالیا در سال ۲۰۱۹ به BRI پیوست، اما در سال ۲۰۲۳ پیش از تمدید توافق خارج شد. وزیر خارجه ایتالیا گفت این مشارکت «نتایج مطلوب در تجارت و سرمایه‌گذاری» به همراه نداشته است.
• پاناما، نخستین کشور آمریکای لاتین که به BRI پیوست، در سال ۲۰۲۵ از آن خارج شد؛ بخشی از این تصمیم تحت فشار ایالات متحده بود که از افزایش نفوذ چین در نزدیکی کانال پاناما نگران است.
چین آمریکا را به «تخریب و خرابکاری» متهم کرد، در حالی‌که واشنگتن خروج پاناما را یک «گام بزرگ» در روابط با کاخ سفید دانست.
به گفته مازوکو (CSIS):
«پروژه‌های زیرساختی زیادی واقعاً تحولی ایجاد کرده‌اند و در سطح محلی بسیار مثبت دیده شده‌اند، حتی اگر در سطح بین‌المللی اعتراض یا پوشش خبری نداشته باشند.»
در حالی که غرب BRI را «دیپلماسی تله بدهی» می‌نامد، این ابتکار همچنان برای کشورهایی که گزینه‌های سرمایه‌گذاری دیگری ندارند جذاب است.
به گفته مارک گرین (دیپلمات پیشین آمریکا):
«هرچند کشورهای زیادی بهای سنگینی بابت تأمین مالی پروژه‌های BRI پرداخته‌اند، اما همان شرایطی که ابتکار را برای آنها جذاب کرد ــ یعنی نبود کمک‌های جایگزین برای پروژه‌های توسعه‌ای ــ همچنان پابرجاست. بهترین راه برای شکست BRI، رقابت با آن است؛ با حمایت واقعی از کشورهای در حال توسعه در مسیر اهداف و آرزوهای ملی‌شان.»
منبع: CNBC