پایگاه خبری فولاد ایران - در حالی که رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، ۱۲ دسامبر برای شرکت در مراسم سیامین سالگرد «بیطرفی» ترکمنستان به عشقآباد سفر میکند، موضوع تأمین گاز طبیعی به یکی از محورهای اصلی گفتوگوهای او با رهبران ترکمنستان تبدیل شده است. با این حال، ابهامهای ناشی از تحریمهای بینالمللی، آینده قراردادهای گازی ترکیه با ایران و ترکمنستان را با چالش جدی مواجه کرده است.
به گزارش اویل پرایس، ترکیه در تلاش است واردات گاز خود را از طریق قرارداد دیرینه با ایران گسترش دهد و همزمان آن را با توافق سوآپ گازی با ترکمنستان تقویت کند. اما به گفته آلپارسلان بایراکتار، وزیر انرژی ترکیه، نبود شفافیت درباره رژیم تحریمها مانع اصلی پیشروی این برنامههاست.
انگیزه آنکارا از این تلاشها، نیاز فوری به تأمین پایدار گاز در فصل زمستان است. بدون واردات گاز از ایران، ترکیه ممکن است در پاسخگویی به تقاضای روبهرشد انرژی با مشکل مواجه شود و حتی با قطعی برق مشابه زمستان ۲۰۲۲ روبهرو شود. ترکیه از سال ۲۰۰۱ سالانه حدود ۹.۶ میلیارد متر مکعب گاز از ایران خریداری میکند؛ قراردادی که قرار است در ژوئیه ۲۰۲۶ منقضی شود.
در طول اجرای این قرارداد، واردات گاز بارها با وقفه مواجه شده است؛ وقفههایی که بخشی از آن به فرسودگی زیرساختهای انرژی ایران در نتیجه تحریمها و بخشی دیگر به افزایش مصرف داخلی ایران در اوج تقاضای زمستانی بازمیگردد؛ زمانی که تهران گاز صادراتی را به مصرف داخلی اختصاص میدهد.
در همین راستا، آغاز توافق سوآپ گازی میان ترکیه، ایران و ترکمنستان در ماه مارس، بهعنوان نوعی بیمه انرژی برای زمستان تلقی میشد. این توافق همچنین قرار بود جایگاه ترکمنستان را بهعنوان شریک قابلاعتماد انرژی تقویت کند و به احیای پروژه قدیمی خط لوله گاز ترانسکاسپین جان تازهای ببخشد؛ پروژهای که ترکیه از دهه ۱۹۹۰ از حامیان اصلی آن بوده است.
بر اساس توافق سوآپ، ترکیه قرار بود سالانه ۱.۳ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان را از طریق خط لوله موجود ایران–ترکیه دریافت کند و در مقابل، ترکمنستان حجم اندکی بیشتر گاز به شمالغرب ایران ارسال کند تا هزینه ترانزیت ایران جبران شود. این توافق در ابتدا بهخوبی اجرا شد و ترکیه تا ماه ژوئن در مجموع ۴۶۵ میلیون متر مکعب گاز ترکمنستان دریافت کرد، اما پس از آن، جریان گاز بهطور ناگهانی متوقف شد.
دلیل این توقف همچنان نامشخص است. مدیرعامل شرکت ترکمنگاز آن را ناشی از «مشکلات فنی» دانسته، در حالی که وزیر انرژی ترکیه بهطور مبهم به مسائل پرداختی اشاره کرده است. با این حال، تحلیلگران معتقدند ریشه اصلی مشکل احتمالاً به تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا بازمیگردد. دولت ترامپ در ماه ژوئن دامنه تحریمهای ایران را به معاملات پایاپای گاز نیز گسترش داد و اتحادیه اروپا نیز در سپتامبر اقدامات مشابهی اعمال کرد.
اگرچه قرارداد گازی مستقیم ترکیه و ایران از معافیت تحریمی آمریکا برخوردار است و انتظار میرود در صورت تمدید پس از ۲۰۲۶ نیز این معافیت حفظ شود، اما وضعیت توافق سوآپ با ترکمنستان پیچیدهتر است. به باور ناظران، احتمال صدور معافیت برای ارسال گاز ترکمنستان به ایران اندک است و واشنگتن ممکن است از این اهرم برای واداشتن عشقآباد به مشارکت کامل در پروژه خط لوله ترانسکاسپین استفاده کند.
با وجود این عدم قطعیتها، بایراکتار همچنان به دستیابی به توافقی جدید و گسترده خوشبین است و اعلام کرده ترکیه قصد دارد حجم واردات گاز از ترکمنستان را افزایش دهد. این در حالی است که ترکمنستان، با وجود عضویت در سازمان کشورهای ترکزبان، در نشست اخیر این سازمان هیأت بلندپایهای اعزام نکرد.
در مجموع، آینده امنیت انرژی ترکیه، تداوم واردات گاز از ایران و موفقیت همکاری با ترکمنستان، بیش از هر زمان دیگری به تحولات ژئوپلیتیک و سیاست تحریمها گره خورده است.
منبع: Oilprice