پایگاه خبری فولاد ایران - تعرفههای تجاری دونالد ترامپ نتوانستهاند سلطه صادراتی چین را مهار کنند؛ سلطهای که در ماه نوامبر به اوج تازهای رسید.
به گزارش الجزیره، مازاد تجاری چین – تفاوت بین ارزش کالاهایی که وارد و صادر میکند – برای نخستین بار به رقم یک تریلیون دلار رسیده است؛ نقطه عطفی مهم در جایگاه این کشور بهعنوان «کارخانه جهان» که از جوراب و پرده گرفته تا خودروهای برقی تولید میکند.
در ۱۱ ماه نخست امسال، صادرات چین به ۳.۴ تریلیون دلار افزایش یافته و واردات آن اندکی به ۲.۳ تریلیون دلار کاهش یافت. اداره گمرک چین روز دوشنبه اعلام کرد که مازاد تجاری کشور به حدود یک تریلیون دلار رسیده است.
رشد صادرات چین در حالی ادامه یافته که جنگ تجاری جهانی رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ – شامل مجموعهای گسترده از تعرفههای «متقابل» – انتظار میرفت فشار زیادی بر صادرات وارد کند. این تعرفهها در اوایل امسال با هدف کاهش کسری تجاری آمریکا آغاز شد.
اما چین که در ابتدا با تعرفههای ۱۴۵درصدی آمریکا مواجه شده بود – تعرفههایی که بعدها برای پیشبرد مذاکرات تجاری کاهش یافت – توانست با افزایش صادرات به بازارهای خارج از آمریکا تا حد زیادی از پیامدهای این رویارویی مصون بماند.
پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴، چین تنوعبخشی به بازارهای صادراتی را سرعت بخشید؛ بهجای تمرکز بر آمریکا، روابط تجاری خود را با آسیای جنوبشرقی و اتحادیه اروپا تقویت کرد و همچنین مراکز تولیدی جدیدی خارج از چین ایجاد نمود تا از تعرفههای پایینتر بهرهمند شود.
چرا چین مازاد تجاری به این بزرگی دارد؟
صادرات چین در ماه گذشته پس از افت غیرمنتظره ماه اکتبر دوباره رشد کرد؛ ۵.۹ درصد نسبت به یک سال قبل افزایش یافت، در حالیکه واردات فقط ۱.۹ درصد رشد داشت. مازاد کالا در ۱۱ ماه نخست ۲۰۲۵ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۱.۷ درصد بیشتر بوده است. بخش عمده این رشد ناشی از افزایش شتابان صادرات کالاهای فناورانه است که ۵.۴ درصد بیش از رشد کل صادرات افزایش یافت.
صادرات خودرو – بهویژه خودروهای برقی – جهش چشمگیری داشته است. شرکتهای چینی در حال کسب سهم بازار از ژاپن و آلمان هستند. طبق گزارش Automobility، صادرات خودرو بیش از یک میلیون دستگاه افزایش یافت و در مجموع به حدود ۶.۵ میلیون دستگاه رسید.
همچنین، اگرچه چین همچنان از آمریکا در ساخت تراشههای پیشرفته عقبتر است، اما در تولید نیمههادیها (مورد استفاده در خودروهای برقی تا تجهیزات پزشکی) بهسرعت در حال تسلط بر بازار است. صادرات نیمههادیها در این دوره ۲۴.۷ درصد رشد کرد. پیشرفت چین در فناوری همچنین صنعت کشتیسازی را تقویت کرده و صادرات کشتی ۲۶.۸ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۴ شده است.
تغییر مسیر صادرات و تنوعبخشی بازار
با وجود اینکه واشنگتن در ماههای اخیر برخی تعرفهها بر واردات کالاهای چینی را کاهش داده، سطح آنها همچنان بالاست و بهطور متوسط ۳۷ درصد باقی مانده است. همین مسئله باعث شده صادرات چین به آمریکا تا نوامبر ۲۹ درصد کاهش یابد.
برخی شرکتهای چینی برای دور زدن تعرفهها، تولید را به آسیای جنوبشرقی، مکزیک و آفریقا منتقل کردهاند تا کالاها از این کشورها (و نه از خاک چین) وارد آمریکا شوند. با وجود این، تجارت کلی میان دو کشور همچنان رو به کاهش است.
بهعنوان نمونه، آمریکا در هشت ماه نخست امسال حدود ۲۳ میلیارد دلار کالا از اندونزی وارد کرده است؛ افزایشی نزدیک به یکسوم نسبت به ۲۰۲۴. بسیاری معتقدند این جهش ناشی از عبور کالاهای چینی از مسیر اندونزی است.
زیشون هوانگ، اقتصاددان Capital Economics، میگوید نقش «تغییر مسیر تجارت» در خنثی کردن اثر تعرفههای آمریکا در حال افزایش است. به گفته او: «صادرات به ویتنام – اصلیترین مرکز تغییر مسیر – همچنان بهسرعت در حال رشد است».
معاملات چین با اتحادیه اروپا و آسیای جنوبشرقی نیز افزایش یافته است: صادرات به اتحادیه اروپا ۱۵ درصد و به کشورهای آسهآن ۸.۲ درصد رشد داشته است.
نقش ارز ضعیفتر
عامل دیگر موفقیت صادراتی چین، ضعیف بودن ارزش یوان در سالهای اخیر است. ارز ضعیفتر باعث ارزانتر شدن صادرات و گرانتر شدن واردات میشود. چین با «شناور مدیریتشده» ارزش پول خود را کنترل میکند و بسیاری از اقتصاددانان سالهاست میگویند ارز چین کمارزشگذاری شده است. نرخ واقعی مؤثر ارز چین اکنون در ضعیفترین سطح خود از ۲۰۱۲ قرار دارد و همین امر مزیت رقابتی بزرگی ایجاد کرده است.
چین چگونه به این نقطه رسیده است؟
مازاد تجاری یکتریلیوندلاری چین – رقمی بیسابقه در تاریخ اقتصاد – نتیجه دههها سیاست صنعتی است. چین از دهه ۱۹۷۰ از یک اقتصاد کمدرآمد کشاورزی به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شد و از تولید کالاهای ارزان مانند تیشرت و کفش به تولید کالاهای با فناوری بالاتر مانند خودروهای برقی و پنلهای خورشیدی رسید.
بزرگترین بخش صادرات چین الکترونیک است؛ در سال ۲۰۲۴ بیش از یک تریلیون دلار کالاهای الکترونیکی صادر شد. چین همچنین در تجارت فلزات نادر خاکی – حیاتی برای ساخت گوشیهای هوشمند تا جنگندهها – سلطه دارد: ۱۲ مورد از ۱۷ عنصر نادر خاکی جهان در چین یافت میشود و این کشور ۶۰ تا ۷۰ درصد استخراج جهانی و ۹۰ درصد فرآوری این عناصر را برعهده دارد.
مازاد تجاری چین در کالاهای صنعتی بهعنوان سهمی از اقتصادش بزرگتر از مازاد مشابه آمریکا پس از جنگ جهانی دوم است؛ زمانی که بسیاری از کشورهای صنعتی هنوز در حال بازسازی بودند.
واکنش کشورهای دیگر به سلطه فزاینده چین
بسیاری از کشورها بهدنبال ایجاد توازن دوبارهاند. امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، هفته گذشته در سفر به چین هشدار داد اتحادیه اروپا ممکن است «اقدامات قوی» از جمله افزایش تعرفهها را در پیش بگیرد. اتحادیه اروپا هماکنون تعرفههای اضافی ۱۷ تا ۳۵.۳ درصدی بر خودروهای برقی ساخت چین وضع کرده است.
یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، نیز این هفته برای گفتوگو درباره تعرفهها و «ظرفیتهای مازاد صنعتی چین» – که به گفته او قیمت جهانی کالاهای صنعتی را مختل میکند – راهی پکن شد.
آیا صادرات چین همچنان رشد خواهد کرد؟
با وجود تلاش آمریکا و دیگر اقتصادهای ثروتمند برای فاصله گرفتن از چین، بسیاری از اقتصاددانان معتقدند شتاب تجارت چین به این زودی کند نخواهد شد. مورگان استنلی پیشبینی میکند سهم چین از صادرات جهانی کالا تا پایان دهه به ۱۶.۵ درصد برسد (در حال حاضر حدود ۱۵ درصد).
در کوتاهمدت نیز عملکرد قوی تجارت خارجی چین نشان میدهد که این کشور احتمالاً به هدف رشد سالانه حدود ۵ درصدی خود دست خواهد یافت.
منبع: Aljazeera