پایگاه خبری فولاد ایران- تصمیم اخیر چین برای توقف صادرات گروهی از مواد معدنی معروف به «عناصر خاکی کمیاب سنگین» در تاریخ ۴ آوریل، شوک بزرگی به صنعت جهانی خودروسازی وارد کرد. این عناصر که بخشی از یک گروه ۱۷تایی موسوم به «عناصر کمیاب» هستند، در بسیاری از صنایع، از تجهیزات نظامی و وسایل الکترونیکی گرفته تا لوازم خانگی و ورزشی، کاربرد دارند. اما طبق گزارش اویل پرایس، اهمیت آن‌ها در صنعت خودرو دوچندان است، چراکه هم در خودروهای احتراقی برای فیلتر کردن آلاینده‌ها از طریق مبدل‌های کاتالیزوری مورد استفاده قرار می‌گیرند و هم در خودروهای برقی، نقش اساسی در ساخت موتور و باتری ایفا می‌کنند.
با این حال، برخلاف آنچه نام این عناصر القا می‌کند، خود عناصر چندان کمیاب نیستند، بلکه فرآیند استخراج، جداسازی و تصفیه آن‌ها بسیار پیچیده، آلاینده و پرهزینه است. اینجاست که نقش چین پررنگ می‌شود. این کشور نه‌تنها حدود ۷۰ درصد از معادن عناصر کمیاب دنیا را در اختیار دارد، بلکه بیش از ۹۰ درصد فرآوری آن‌ها، به‌ویژه عناصر سنگین و متوسط، در انحصار کامل چین است.
در سال‌های اخیر، چین به‌تدریج کنترل خود را بر صادرات مواد معدنی حیاتی بیشتر کرده است. اما محدودیت صادرات در ماه آوریل برای بسیاری از فعالان صنعت خودرو به‌طور کامل غیرمنتظره بود. این تصمیم ناگهانی اتخاذ شد و به شرکت‌ها هیچ فرصتی برای واکنش یا جایگزینی مواد نداد و در عرض چند هفته، زنجیره تأمین بسیاری از خودروسازان خالی شد. نتیجه این اتفاق، تعطیلی برخی خطوط تولید خودروسازان اروپایی بود.
اگرچه در هفته‌های اخیر نشانه‌هایی از کاهش محدودیت‌ها دیده شده و حتی آمریکا اعلام کرده توافقی برای تسهیل واردات عناصر کمیاب و آهنرباهای صنعتی با چین حاصل شده است، اما کارشناسان معتقدند که این توافقات شکننده و موقتی هستند. گراسلین باسکاران، مدیر برنامه امنیت مواد معدنی حیاتی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، هشدار داده که روابط میان آمریکا و چین پرنوسان است و در دو سال گذشته، چین به‌طور مداوم دامنه محدودیت‌های خود را افزایش داده است.
با توجه به این شرایط، آینده زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی، به‌ویژه در صنعت خودرو، با ابهامات زیادی روبه‌روست. برخی راهکارهای بلندمدت مانند توسعه معادن در کشورهای دیگر، بازیافت عناصر از محصولات مستعمل یا حتی نوآوری در ساخت قطعات بدون نیاز به این عناصر مطرح شده‌اند، اما اجرای آن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری بالا و زمان طولانی است.
باسکاران در پایان هشدار می‌دهد که مشکل امروز عناصر کمیاب است، اما فردا ممکن است بحران جدیدی با یک ماده دیگر، که امروز چندان مهم به نظر نمی‌رسد، پدیدار شود. به باور او، زنجیره تأمین جهانی روزبه‌روز آسیب‌پذیرتر می‌شود و صنایع باید خود را برای شوک‌های مشابه در آینده آماده کنند.
منبع: Oilprice