چین، اوکراین و روسیه؛ مثلث پیچیده اقتصادی-سیاسی

پایگاه خبری فولاد ایران - دولت چین سرمایه‌گذاری‌های متعددی در خاک اوکراین انجام داده است تا شاید بتواند از این کشور به عنوان پلی برای رسیدن به اروپا در ابتکار «کمربند، راه» استفاده کند. با این حال، روابط دو کشور با دخالت دولت‌های غربی روند کاهشی به خود گرفته است و حمله اخیر روسیه نیز می‌تواند اهمیت اوکراین را بیش از پیش در نگاه سران چین کاهش دهد. از دیگر سو، اعمال تحریم‌های مالی و بانکی از سوی دولت‌های غربی ممکن است به تقویت روابط اقتصادی چین و روسیه منتهی گردد.

اشتراکات مبنایی، چین و روسیه را در کنار هم نگه داشته است

دولت چین از یک سو سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری و تکنولوژی مورد نیاز برای فروش به دیگر کشورها را در اختیار دارد و از سوی دیگر نیز اشتیاق روزافزونی به خرید نفت، گاز و سایر کالاهای مورد نیاز از خود نشان می‌دهد.

اقتصاد روسیه نیز، علی‌رغم مشکلات بسیار، با ارائه منابع طبیعی مورد نیاز چین، مکمل مناسبی برای اقتصاد این کشور است. مزیت منابع طبیعی روسیه در این است که می‌تواند از طریق خشکی و به واسطه خطوط لوله و خط‌ آهن تامین شود و ضمن مصونیت از توقیف توسط ناوگان‌های دریایی خارجی که نقطه ضعف تامین انرژی از طریق دریاست، به چین برسد.

در صدر اشتراکات دو کشور در زمینه سیاست‌ خارجی نیز می‌توان به مقابله با آمریکا و حرکت به سمت نظم جهانی جدیدی بدون نقش‌آفرینی موثر آمریکا در آن اشاره کرد.

اوکراین و حضوری نسبتاً فعال در ابتکار «کمربند، راه» چین

از سال ۲۰۲۰ میلادی چین به بزرگترین شریک تجاری اوکراین تبدیل شد و به این کشور به چشم مرکزی مهم برای اجرای ابتکار «کمربند، راه» خود نگاه می‌کرد.

چین که ۱۴.۴ درصد از واردات اوکراین را تامین می‌کرد و مقصد ۱۵.۳ درصد از صادرات این کشور بود، شریک تجاری کلیدی اوکراین به حساب می‌آمد. مواد کشاورزی صادراتی اوکراین از جمله موارد حائز اهمیت برای چین در ارتباط تجاری با اوکراین بود. در سال ۲۰۱۹ با تامین بیش از ۸۰ درصد ذرت وارداتی چین، به بزرگترین تامین‌کننده ذرت چین تبدیل شد.

همچنین در سال ۲۰۱۳، سازمانی شبه نظامی از چین موسوم به «بینگتوآن» طی قراردادی ۱۰۰،۰۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی اوکراین را برای کشت محصولات کشاورزی و پرورش خوک برای مدت ۵۰ سال اجاره کرد. گفتنی است اوکراین از حدود ۴۲ میلیون هکتار زمین قابل کشت برخوردار است.

با اجرایی شدن ابتکار «کمربند، راه» در سال ۲۰۱۳، اوکراین، به عنوان قطب ترانزیت و بازاری مناسب برای کالاها، اهمیت تازه‌ای برای چین پیدا کرد. بر خلاف روسیه، چین توافق تجاری اوکراین و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ را به چشم فرصتی برای گسترش طرح جاده ابریشم جدید خود، موسوم به ابتکار «کمربند، راه»، می‌دید.

در همین راستا، در سال ۲۰۱۸ مرکز تجارت و سرمایه‌گذاری ابتکار «کمربند، راه» در شهر کیف راه‌اندازی شد و شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری در بنادر اوکراین را آغاز کردند. شرکت دولتی چینی «COFCO» به عنوان شرکت تجاری فعال در حوزه کشاورزی، ۵۰ میلیون دلار در ماریوپُل (Mariupol)، که امروز منطقه جنوبی استان خودمختار دونتسک محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاری کرد. گفتنی است این شهر به واسطه حضور نیروهای اوکراینی، در روزهای آغازین حمله روسیه به اوکراین، بمباران شده و در ادامه، نیروهای روس کنترل آن را در اختیار گرفته‌اند.

اوکراین به زمین سوخته چین برای رسیدن به اروپا شبیه شده است

در سال گذشته، رئیس جمهور اوکراین، ولادیمیر زلنسکی، ضمن امضای قراردادی برای همکاری توسعه زیرساختی با چین، مشتاقانه اعلام کرد که با ادغام ابتکار «کمربند، راه» چین و ابتکار «ساخت‌وساز عظیم» اوکراین، کشورش می‌تواند پل ورود چین به اروپا باشد. اما بعدها اوکراین امضای خود را پس گرفت. با ادامه دخالت‌ها و اعمال برخی تحریم‌ها از سوی آمریکا علیه شرکت‌های چینی حاضر در اوکراین، ارتباط دو کشور روند کاهشی خود را آعاز نمود.

آیا اتفاق بعدی، تصرف تایوان توسط چین خواهد بود؟

بسیاری از کارشناسان ضمن تاکید بر ماهیت صلح‌طلب چین کمونیست، هرگونه ایده‌ای مبنی بر اینکه درگیری‌ها در اوکراین مقدمه حمله‌ای از سوی چین به تایوان است را رد می‌کنند. آن‌ها معتقدند که روسیه کمتر از چین به آمریکا و اقدامات این کشور اهمیت می‌دهد، در حالی که سران چین بیش از دوستی با روسیه به مواجهه با آمریکا می‌اندیشند.

در جریان حمله روسیه به اوکراین و انضمام شبه‌جزیره کریمه به خاک خود در سال ۲۰۱۴، چین با قطعنامه شورای امنیت در خصوص بحران اوکراین مخالفت کرد و غرب را نیز بیش از روسیه به ایجاد توطئه و مداخله نظامی در تنش‌ها متهم نمود. با این حال، چین هیچ‌گاه انضمام شبه‌جزیره کریمه به روسیه را به رسمیت نشناخت و از همان زمان تلاش کرد تا تجارت خود با اوکراین را برقرار نماید.

اما آنچه مسلم است، این است که مقامات حزب کمونیست به دقت در حال وارسی اتفاقات اوکراین و واکنش آمریکا هستند و برخورد منفعلانه آمریکا در مقابل روسیه می‌تواند چین را نیز دیر یا زود به سمت عملی کردن صحبت‌های خود در خصوص تایوان سوق دهد.

واکنش چین به تحریم‌های غرب علیه روسیه چیست؟

در جریان نشست شورای امنیت در ۲۵ فوریه ۲۰۲۲ پیرامون اوکراین، چین به همراه هند و امارات متحده عربی، سه کشوری بودند که به پیش‌نویس قطعنامه علیه روسیه رأی ممتنع دادند.

در خصوص تحریم‌ها نیز چین از منتقدین تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مقامات رسمی، بانک‌ها و شرکت‌های روسی بعد از سال ۲۰۱۴ بوده و با تسهیل دسترسی روسیه به یوآن و استفاده از آن به جای دلار در پرداخت‌ها، به کاهش آسیب‌پذیری روسیه در برابر تحریم‌ها کمک نموده است.

کارشناسان معتقدند در جریان تنش فعلی نیز اگر آمریکا دست به تحریم‌های بیشتری بزند و دسترسی بانک‌های روسی به سیستم پرداخت بین‌المللی و سوئیفت را قطع کند، چین و روسیه ممکن است شبکه پرداخت جایگزینی را با هدف به چالش کشیدن سلطه دلار، طراحی کنند.

منبع : مسیر اقتصاد