پایگاه خبری فولاد ایران –
🔹برخی فعالان سیاسی از کاهش ارزش ریال خوشحالند و گمان می‌کنند بالا رفتن قیمت دلار، حکومت را مجبور به اصلاحات اساسی در سیاست خارجی و شاید سیاست داخلی می‌کند. مخالفان نظام هم بالا رفتن قیمت دلار را حتی موجب سقوط نظام می‌دانند. این دو گروه، مشتاقانه از پیروزی ترامپ در انتخابات استقبال می‌کنند و پیش‌بینی می کنند که با پیروزی ترامپ، دلار پنجاه هزار تومانی، کار را یکسره می‌کند یا حکومت را تحت فشار قرار می‌دهد و زمینه پذیرش اصلاحات را فراهم می‌کند. و ای بسا موجب فروپاشی اقتصادی و حتی سقوط جمهوری اسلامی شود. شخص ترامپ نیز بارها ادعا کرده است که با پیروزی او، حکومت ایران آنچنان تحت فشار قرار خواهد گرفت که در اولین روزهای پس از پیروزی او، مجبور به مذاکره و پذیرش شرایط آمریکا از جمله در قضیه هسته‌ای و موشکی و سیاستهای منطقه‌ای بخصوص در فلسطین و سوریه میشود.
🔹تجربه ده سال اخیر نشان داده است که این فرض از اساس، درست نیست. یعنی کاهش ارزش ریال، جمهوری اسلامی را مجبور به پذیرش اصلاحات در سیاست خارجی یا داخلی نمی‌کند و موجب سقوط نظام هم نمیشود. دلار حدود هزار تومانی دوره احمدی نژاد (سال 89)، اکنون درسال 99 (ظرف ده سال) به 32 هزار تومان افزایش یافته است، یعنی سی برابر شده است، ولی منجر به تغییراتی در سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی نگردیده. اکنون اگر ارزش دلار دو برابر شود و مثلاً به هفتاد هزار تومان و یا حتی صد هزار تومان و بیشتر هم برسد، لزوماً هیچ اتفاق خاصی متصور نیست، مگر آنکه در ساختار قدرت سیاسی کشور تغییراتی رخ دهد.
🔹در سیاست و حکومت، بحث قدرت مطرح است و با حرف و تعارف و پیش‌بینی و آرزو، هیچ خواسته سیاسی محقق نمیشود. آنان که مدعی هستند بالا رفتن قیمت دلار و یا حاکمیت مجدد ترامپ موجب اصلاحات اساسی و یا سقوط نظام می شود باید پاسخ بدهند که چگونه به این نتیجه رسیده‌اند؟ بله، دولت ترامپ در دوره دوم، همچنان سیاست فشار حداکثری را ادامه خواهد داد، اما افزایش قیمت دلار چگونه منجر به اصلاحات و یا سقوط نظام خواهد شد؟ چه نیرویی از داخل یا خارج وجود دارد که چنان قدرتی داشته باشد که حکومت را مجبور به اصلاحات اساسی در سیاست داخلی و خارجی کند. در داخل کشور چنان نیروی سازمان‌یافته و قدرتمندی قطعاً وجود ندارد. لابد چشمها به خارج کشور یعنی دولت ترامپ و متحدانش یعنی اسرائیل و عربستان دوخته میشود.
🔹امروزه دولتهای خارجی حتی اگر با هم متحد باشند هم نمیتوانند حکومت یک کشور را به آسانی تغییر دهند. حکومت سوریه یک مثال و حزب الله لبنان مثال دیگر. در زمینه تقابل با جمهوری اسلامی، چنان اتحادی دیده نمیشود و اتفاقاً با خروج آمریکا از برجام، این اتحاد شدنی نیست و این آمریکاست که از نظر منطق بین‌الملل، تنهاست و دولت خسته ترامپ در دور دوم، چنان توانی ندارد. به فرض حمله هوایی و نابودسازی زیرساختهای اقتصادی، ارتباطی و برخی اهداف نظامی و هسته‌ای، و لابد پذیرش تبعات قاعدتاً سنگین آن، دولت آمریکا با چه منطقی و با چه قدرتی به ایران حمله زمینی خواهد کرد؟ چنان جنگ پرهزینه، چه فایده ای برای آمریکا خواهد داشت؟ و آیا زمینه پذیرش در داخل ایران فراهم خواهد بود؟ یعنی آیا مردم ایران به دولت ترامپ و حامیان صهیونیستی و عربستانی او اعتماد خواهند کرد؟
🔹پیروزی ترامپ و بالا رفتن قیمت دلار قطعاً موجب فقیرتر شدن ما مردم مظلوم ایران میشود. اما تحریمها و فشارها و تهدیدهای آمریکا برای ایجاد اصلاحات در سیاست داخلی و خارجی ایران کافی نیست. نارضایتی مردم و اعتراضات خیابانی در شرایطی که منطق حکومت جمهوری اسلامی قابل پذیرش تر از منطق دولت ترامپ و حامیان او در منطقه باشد تهدیدی متوجه بقای نظام ایجاد نخواهد کرد. تحقق اصلاحات در سیاست خارجی و داخلی ایران منوط به تحولاتی در سپهر سیاسی کشور و ساختار سیاسی حکومت است. چنان اصلاحاتی با سی برابر شدن قیمت دلار در ده سال گذشته محقق نشده است، با سه برابر شدن ارزش دلار هم محقق نخواهد شد و دل بستن به پیروزی ترامپ و افزایش قیمت دلار تا صد هزار تومان هم محقق نخواهد شد.
🔹اتفاقاً پیروزی جو بایدن و بازگشت آمریکا به برجام، موجب ورود جمهوری اسلامی به جامعه بین‌الملل میشود و فشارهای داخلی و خارجی برای اصلاحات را مضاعف می‌گرداند و موجب رفتار عاقلانه‌تر و غیرایدئولوژیک‌تر حکومت میشود.
🔹بهبود اوضاع اقتصادی و رشد طبقه متوسط به عنوان موتور محرکه دموکراسی، موجب افزایش مشارکت مردم و رفتار خردمندانه‌تر مردم و حکومت میشود. اما مردمی که تحت فشار معیشت باشند، و همت آنها سیر کردن شکم و اجاره خانه باشد کمتر بدنبال اصلاحات و مشارکت سیاسی خواهند بود و حکومت تحت فشار نیز رفتار غیرعقلانی‌تری خواهد داشت.
✍️ اسفندیار خدایی، دکترای مطالعات آمریکا