کارکرد و جایگاه عملیات بازار باز

پایگاه خبری فولاد ایران - عملیات بازار باز از نظر تاریخی در بسیاری از کشورهای پیشرفته سابقه طولانی دارد و موضوع جدیدی نیست. کلیات این بازار بر اساس آن چیزی است که در ادبیات پولی نیز وجود داشته است. اگر بانک مرکزی در بازار اقدام به خرید و فروش اوراق قرضه (به ویژه اسناد خزانه که ماهیت کوتاه‌مدت دارند) کند، به این عملیات بازار باز گفته می‌شود. اما در متون درسی مشخص نمی‌شود که خرید و فروش اوراق قرضه با چه طرف‌هایی صورت می‌گیرد، اما آن چیزی که در دنیای امروز و در تحلیل پولی مدنظر قرار می‌گیرد، این است که هنگامی عملیات بازار باز صورت می‌گیرد که بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی را با بانک‌ها خرید و فروش کند.

💦عملیات بازار باز در واقع این هدف را دنبال می‌کند که زمانی که نرخ تورم از سطح بهینه و تولید از حد بالقوه فراتر رود، از این ابزار استفاده می‌شود. به بیان ديگر، اگر به دنبال این هستیم که تورم شدت نگیرد باید اوراق به فروش برسد و روی دیگر سکه، باید به دنبال افزایش نرخ سود در بازار باشیم، که در مقابل فشار تورمی ایستادگی شود.

💦در مقابل، اگر تورم از سطح بهینه کاهش پیدا کرد، تولید از سطح بالقوه افول کرد و اقتصاد در شرایط رکود قرار گرفت، می‌توان با کاهش نرخ سود بانکی، با خرید اوراق بدهی، مانع رکود شد، تا اقتصاد به شکل نرمال آن بازگردد. در واقع همان‌طور که عنوان شد این ابزار به بانک مرکزی این امکان را می‌دهد که نرخ تورم و میزان تولید در محدوده هدف حرکت کند.

💦برخی معتقدند بانک مرکزی در تعیین نرخ سود، علاوه بر در نظر گرفتن شرایط تورمی و شرایط تولید، باید گوشه چشمی به سایر بازارها نیز داشته باشد. بنابراین اگر بانک مرکزی با این سناریو پیش برود که علاوه بر توجه به این متغیرها، نیاز است که به سایر متغیرها نیز توجه شود، در نتیجه بانک مرکزی باید نوسانات بازار سهام، بازار مسکن و بازار ارز و طلا را نیز مدنظر قرار دهد. اما این ایده نیز وجود دارد که به‌طور معمول اگر بتوانیم مطمئن شویم که تولید و تورم در حد مطلوب باقی مانده است، دیگر نیاز نیست نوسانات دیگر بازارها نیز مدنظر قرار گیرد.

💦اگر سیاستگذار موفق شود که نرخ سود را در سطح پایین کنترل کند، امکان ندارد نرخ رشد نقدینگی بتواند به سطح بالایی برسد و رقم‌های عجیب و غریب را ثبت کند. اگرچه هدف‌گذاری‌ای که در حال حاضر در دنیا مرسوم است، هدف‌گذاری بر اساس نرخ سود است و بانک مرکزی روی نرخ رشد نقدینگی متمرکز نیست که آن را کنترل کند، اما هدف‌گذاری نرخ سود مشخص و معین، احتمال ایجاد رشد بالای نقدینگی را به شکل بلندمدت بسیار کاهش داده و به یک امر نشدنی تبدیل می‌کند. در این حالت، معمولاً نرخ رشد نقدینگی نیز کنترل خواهد شد، نه در فواصل زمانی کوتاه‌مدت، بلکه در یک بازه زمانی بلندمدت.

💦طبیعی است که در حال حاضر باید نظارت و اصلاحات در نظام بانکی بهبود پیدا کند که بانک مرکزی در حال انجام این اصلاحات است، این موضوع که بانک‌های نظامی در یک بانک ادغام شدند، تلاشی بود در راستای اینکه سعی شود اشکالات در نظام بانکی برطرف شود. از سوی دیگر دولت باید خود را مقید کند که اوراق را در یک بازه زمانی مشخص منتشر کند. از سوی دیگر سود این اوراق را نیز در بودجه در نظر گرفته، آن را در موعد مقرر بپردازد و شفافیت بودجه را نیز بهبود ببخشد.

✍️ دکترتیمور رحمانی