رانت انرژی

پایگاه خبری فولاد ایران - در سال گذشته حدود ۱۶ میلیون تن فولاد خام در کشور تولید شده است. اطلاعات حاصل از تولید صفر تا ۱۰۰ فولاد خام حاکی از این موضوع است که تولید این میزان فولاد از آغاز بهره‌برداری سنگ آهن از معدن تا تولید فولاد به روش کوره قوس الکتریکی حدود ۱۶۷۰۰ مگاوات‌ساعت برق نیاز دارد.اگر بنا باشد قیمت برق به سطوح واقعی خود نزدیک شود ۳۵۰۰ میلیارد تومان سوبسید انرژی برای تولید فولاد در کشور وجود دارد. این عدد تنها با رشد حدود ۲۰۰ تومانی قیمت هر کیلووات‌ساعت انرژی برق حاصل شده است. اگر قیمت هر کیلووات‌ساعت برق به ۳۰۰ تومان برسد این عدد تنها معادل ۳ سنت در هر کیلووات‌ساعت است. این عدد برای کشوری مانند ترکیه در مصرف صنعتی حدود ۹‌سنت در سال‌های قبل بوده است.این موضوع برای مصرف آب در صنایع نیز مشاهده می‌شود. پس از مدت‌ها در سال ۹۷ بسیاری از شرکت‌ها تلاش برای تامین آب خود از سایر منابع جایگزین به جز منابع طبیعی در دسترس را آغاز کرده‌اند. در حالی‌که اگر سیاست قیمت‌گذاری از روز نخست وجود داشت این صنایع نیز به وضعیت کنونی نمی‌رسید.

میزان رانت انرژی برای صنایع مختلف متفاوت است و قیمت‌های مختلف برای پرداخت هزینه برق از سوی صنایع مشاهده می‌شود. با این حال نکته مشترک تمامی صنایع، برق ارزانی است که برای تولید خود در دسترس دارند. برای مثال اطلاعات موجود حاکی از این موضوع است که برای تولید آلومینیوم قیمت هر کیلووات‌ساعت برق حدود ۶۵ تومان در نظر گرفته می‌شود.

آلومینیوم یکی از پرمصرف‌ترین تولیدات صنعتی به شمار می‌رود (برای تولید هر تن آلومینیوم در داخل کشور حدود ۱۶ مگاوات‌ساعت انرژی برق مصرف می‌شود) بر این اساس تولید این محصول تنها در کشورهایی قابل توجیه است که به منابع ارزان انرژی دسترسی دارند. گرچه باید «از تولید ملی حمایت کرد» اما برداشت اشتباه سیاست‌‌گذار از این جمله این است که با به حراج گذاشتن منابع ملی در نقش حمایتی برآید. در حالی‌که در آغاز شاید سوبسید انگیزه‌ای برای تولید ایجاد کند اما در میان‌مدت سوبسیدها ضربه‌ای سنگین به بدنه تولید وارد می‌کند و همین موضوع علت ضعف شدید بهره‌وری در اقتصاد کشور است. حال اینکه این سوبسید یا به‌صورت مستقیم به تولید داده شده یا اینکه از طریق تعرفه‌های سنگین واردات محصولات مشابه (در صنعت خودرو)، تولید را به ورطه نابودی می‌کشاند.

با افزایش ۲۰۰ تومانی قیمت هر متر مکعب گاز طبیعی برای تولید ۱۶ میلیون تن فولاد خام، رانت حدود هزار میلیارد تومانی از این بخش حذف می‌شود. برای تولید آلومینیوم نیز حدود ۱۲۹ مترمکعب گاز طبیعی به ازای تولید هر تن شمش مصرف می‌شود که بر رانت انرژی تولید آلومینیوم افزوده است. با این حال نکته‌ای که درخصوص گاز مصرفی نیز مشاهده می‌شود عدم رشد متناسب قیمت گاز با متغیرهای کلان بر اقتصاد کشور است تا از ایجاد چنین رانت‌هایی جلوگیری شود.

این موضوع تنها به فولاد و آلومینیوم محدود نمی‌شود . در صنعت مس نیز رانت‌های سنگینی ناشی از رانت انرژی و همچنین خوراک و گاز مصرفی پتروشیمی‌ها نمونه های بارز دیگری از رانتهای بزرگی هستند که حالا زمان تجدید نظر بر آنها فرا رسیده است.

✍️ سلیمان کرمی