نبض اقتصاد جهان در دست «آب»

پایگاه خبری فولاد ایران - چندی پیش تارنمای روزنامه فایننشیال تایمز در گزارشی قدرت آب را با قدرت سیاسی-اقتصادی مرتبط دانست و آن را ارزشمندتر از نفت در بازی قدرت خاورمیانه توصیف کرد.

این نشریه انگلیسی می‌نویسد: فقدان ارز خارجی به‌منظور رفع مخارج یا پرداخت بدهی‌ها برای یک کشور بد است اما فقدان آب برای آن از همه چیز بدتر است؛ دورنمایی که در آینده‌ای نه‌چندان دور مناطق گسترده‌ای از خاورمیانه غیر از ترکیه با آن روبه‌رو خواهند شد. براساس گزارش‌های منتشر شده از نهادهای اطلاعاتی، خاورمیانه، شمال افریقا و جنوب آسیا نقاطی هستند که پیش‌بینی بحران آب برای آنها هر روز به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود.
فایننشیال تایمز در ادامه آورده است: برخلاف بسیاری از همسایگان، ترکیه در داخل کشور خود آب کافی دارد. این کشور اقدام به جلوگیری از راهیابی جریان آب به رودخانه دجله کرده است. در ظاهر آنکارا سعی دارد مخزنی را پشت یک سد جدید ایجاد کند که این موضوع باعث اعتراض عراقی‌ها شده است. یک مهندس آب می‌گوید: اگر آنها جلوی آب را بگیرند، شکایت از آنها کار آسانی نیست.
با این توصیف می‌توان گفت اگر همیشه برای جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها پای نفت در میان بود، در چند سال آینده آب مسئله‌ای خواهد بود که شاید شدیدترین درگیری‌ها را در دنیا به‌ویژه منطقه خاورمیانه رقم بزند. عکس‌های ماهواره‌ای جدید ناسا نیز نشان می‌دهد منابع زیرزمینی آب همچنان در حال کمتر شدن هستند. این کاهش منابع بسیاری را به این باور رسانده که وقتی ذخایر آبی روز مبادا تمام شوند، همین آبی که همیشه در ضرب‌المثل‌ها به ابزار خاموشی شعله‌ها معروف بود تبدیل به آتش‌بیار جنگ میان ملت‌ها خواهد شد. به‌علاوه سیاست همواره همزادی دارد به نام اقتصاد؛ پس آب همانقدر که می‌تواند در سیاست و روابط سیاسی کشورها موثر باشد، در اقتصاد و روابط تجاری آنها هم تاثیرگذار است. برهمین اساس در دنیای امروز تجارت‌ عظیمی در سایه آب شکل گرفته و پیش‌بینی می‌شود این تجارت در سال‌های آینده رونق بیشتری بگیرد و به همان نسبت با اهمیت بیشتری نیز روبه‌رو شود.
باتوجه به آنچه گفته شد کشورهایی که بتوانند در دهه‌های پیش‌رو از آب به‌عنوان کالای تجاری استفاده کنند، قادر به کسب سودهای هنگفت از این منبع خدادادی خواهند بود. البته بدون شک تجارت و کسب دلارهایی که از معامله آب به‌دست می‌آید ساده‌تر از تجارت نفت و گاز نخواهد بود!
از سوی دیگر هرچند سیاره زمین به‌طور عمده از آب پوشیده شده، اما تنها ۵۲ درصد از این آب قابل مصرف و تنها بخشی از آن قابل آشامیدن است. این مهم سبب شده مجمع جهانی اقتصاد، تهدید ناشی از کم‌آبی را سومین ریسک بزرگ جهانی چند سال آینده اعلام کند.
بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل نیز هشدار داده «بیش از ۷۸۰ میلیون نفر در سراسر جهان به‌ویژه افریقا، امروز به منابع آب شرب تصفیه شده دسترسی ندارند.».
باتوجه به این دست از اخبار است که کارشناسان می‌گویند کارتل بعدی جهان سازمانی از کشورهای صادرکننده آب است؛ نه نفت. بنابراین قرن آینده قرن آب خواهد بود و اهمیت این مایه حیات تمایل شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به سرمایه‌گذاری در حوزه آب را افزایش داده است. موسسه پژوهشی مریل‌لینچ اعلام کرد ارزش تجارت جهانی آب درحال‌حاضر ۶۰۰ میلیارد دلار است که این رقم در ۶ سال آینده به یک تریلیون دلار خواهد رسید. سی‌ان‌ان هم گزارش می‌دهد که در ۱۰ سال گذشته، شاخص جهانی آب اس‌اندپی، عملکرد بهتری نسبت به شاخص‌های نرخ طلا و انرژی داشته است. در واقع در این بازه زمانی، در بازارهای بورس، آب باارزش‌تر از طلا شده است؛ بنابراین می‌توان گفت این روند رو به رشد تجاری شرکت‌های بزرگ سرمایه‌داری را تحت تاثیر قرار داده و بسیاری از آنها به سرعت در حال تبدیل شدن به شرکت‌هایی پرسود در جهان سرمایه‌داری هستند.
باتوجه به آنچه گفته شد این مایه حیات، درحالی نبض اقتصاد جهان را در دست گرفته که این روزها شاهد شوک جدید کمبود جدی آب هستیم؛ تهدیدی که در یک دهه گذشته با هشدارهای جدی کارشناسان همراه بوده است. اهمیت این هشدارها زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم ۶۰ سال پیش جمعیت جهان تنها حدود ۵/۲ میلیارد نفر بود و نگرانی چندانی از بابت عرضه آب وجود نداشت و غذای ساکنان زمین با کشت آبی تامین می‌شد. سپس انقلاب سبز در بسته‌ای مشتمل بر بذرهای جدید، کود و آب، امکان افزایش زیاد جمعیت را فراهم کرد، به طوری که جمعیت جهان در سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ خورشیدی) به ۶ میلیارد نفر و درحال‌حاضر به بیش از ۷ میلیارد نفر رسیده و می‌رود تا در سال ۲۰۵۰ میلادی (۱۴۲۹ خورشیدی) به ۹ میلیارد نفر که به طور عمده هم شهرنشین هستند، برسد. نگاهی به این آمارها نشان می‌دهد جمعیت روبه‌رو شده با بحران کم‌آبی که در آغاز قرن ۲۱ معادل ۸ درصد جمعیت جهان یعنی ۵۰۰ میلیون نفر را شامل می‌شدند، تا سال ۲۰۵۰ به ۴۵ درصد یعنی ۴میلیارد نفر افزایش خواهند یافت. این همه در حالی است که سازمان فائو هم گزارش می‌دهد که درحال‌حاضر هر شب یک میلیارد نفر در جهان به‌خاطر نبود آب برای تولید غذا، گرسنه به خواب می‌روند. بنا بر آنچه گفته شد می‌توان با قاطعیت گفت که نبض اقتصاد آینده جهان در دست «آب» می‌تپد؛ بنابراین باید با حساسیت بیشتری با هشدارهای مصرف آن برخورد کنیم.
عاطفه خسروی

گسترش صمت