پایگاه خبری
فولاد ایران - نظام اقتصادی یک جامعه را می‌توان به
گونه‌ای سامان داد که یک تعامل و بازی برد-برد بین اقشار مختلف شکل بگیرد و عموم
مردم برنده این بازی باشند و سهمی متناسب با خلاقیت و کار و سایر انواع مشارکت خود
از ثروت خلق شده در اختیار بگیرند.
برعکس، می‌توان این سازماندهی را به گونه‌ای انجام داد که
عده زیادی از مردم، خود را به یک‌باره در جمع بازندگان ببینند؛ آنچه «هرناندو
دسوتو» اقتصاددان نامی معاصر، آن را «دموکراسی گروه‌های فشار اقتصادی» می‌نامد.
این نوع نظام اقتصادی در چه بستر فکری ایجاد می‌شود؟
پاسخ «دسوتو» آن است که بازی برد-باخت اقتصادی زمانی شکل می‌گیرد
که سیاستگذاری و قانونگذاری به جای اینکه برای خلق ثروت به کار گرفته شود برای
بازتوزیع ثروت موجود مورد استفاده قرار گیرد. دولتی در این مسیر قرار می‌گیرد که
قادر به تشخیص این حقیقت نیست که ثروت ملی را می‌توان یا یک نظام مناسب نهادها رشد
و گسترش داد به گونه‌ای که حتی محروم‌ترین اعضای جامعه هم در فرآیند خلق ثروت
مشارکت کنند.
این نوع نظام اقتصادی معمولا برای حمایت از محرومان
سازماندهی می‌شود ولی تجارب جهانی نشان می‌دهد که در تمام موارد به ضد خود تبدیل
می‌شود. اینکه چرا این اتفاق می‌افتد مبحثی دیگر است که در جای خود قابل بررسی است
و پاسخ‌های روشنی دارد اما این رویکرد علاوه بر خروجی متناقض، باعث هدایت اقتصاد
به دایره بسته خودتخریبی می‌شود که خروج از آن جز با تغییر رویکرد امکان‌پذیر نیست.
در این دایره بسته، نیروهای اقتصادی به جای خلق ثروت در گروه‌های
پیدا و پنهانی سازماندهی پیدا می‌کنند که هدف اصلی‌شان جذب منابع توزیعی (بخوانید
رانت‌ها) به سمت خود است. بنگاه‌های اقتصادی به جای اینکه به رقابت برای خدمت‌رسانی
بهتر به مصرف‌کنندگان هدایت شوند به رقابت برای ایجاد روابط نزدیک با مقامات و
بوروکرات‌ها هدایت می‌شوند.
بنابراین، آن نظام اقتصادی که تنها هدفش بازتوزیع* است نه به
خلق ثروت کمکی می‌کند و نه حال و روز فقیران را بهتر می‌کند بلکه فقط به آنهایی
نفع می‌رساند که برای برقراری ارتباط نزدیک با «بوروکراسی توزیع رانت» سازماندهی
پیدا کرده‌اند. این وضعیت آشنا نیست؟
*بازتوزیع
صحیح نه از طریق دستکاری مکانیزم‌های اقتصادی بلکه با ابزار مالیات-یارانه انجام
می‌شود؛ بدین معنا که سطحی از درآمد تعریف می‌شود که افراد دارای درآمدهای بالاتر
از آن سطح مالیات پرداخت می‌کنند و افراد بدون درآمد یا درآمد پایین‌تر از آن سطح
مورد حمایت قرار می‌گیرند.
✍علی میرزاخانی