ابهام در محاسبه قیمت دلار

پایگاه خبری فولاد ایران - اخیراً با توجه به تغییرات سریع دلار در بازار آزاد، مسئولین دولتی به دو نکته اشاره کردند.اول اینکه قیمت واقعی دلار زیر ۴۰۰۰ تومان است و نکته دوم که مهمتر از نکته اول است این بود که تغییرات قیمت دلار در بازار ایران فاصله تغییرات نرخ تورم در ایران پس از کسر نرخ تورم در آمریکا یا بازار جهانی است.  اگر به مسئله دوم بپردازیم مشخص می شود که آیا قیمت واقعی دلار زیر ۴ هزار تومان است یا نه. 

اساساً این نظریه که  قیمت ارز در بازار ایران فاصله تفاوت تورم تجمیعی ایران و آمریکا است جای تردید جدی دارد. این نظریه زمانی درست است که تمامی اتفاقاتی که در بازار آمریکا می افتد و نرخ دلار را تحت تاثیر قرار میدهد در مکانیزم بازار آزاد آمریکا همین عوامل بتوانند در قیمت ها تبلور پیدا کنند، در حالی که چنین ارتباطی بین متغیرهای اقتصادی در آمریکا وجود ندارد. به عنوان مثال در حالی که نرخ تورم در امریکا در یک سال گذشته با شیب بسیار ملایم در حال افزایش بوده است ولی قیمت دلار کاهش جدی را در یک سال گذشته تجربه کرده است. از این گذاشته اگر این تئوری را نه بین ایران و آمریکا بلکه بین کشورهای صنعتی شده با یکدیگر هم مورد آزمون تجربی و آماری قرار دهیم متوجه خواهیم شد که نحوه محاسبه ارزهای موجود در بازار جهانی از این قانون تبعیت نمی کنند. دلیلش هم این است که عوامل متعددی در اقتصاد آمریکا وجود دارد که بر روی نرخ ارز تاثیرات بسیار مهمی دارند ولی این تاثیرات در قیمت دلار تبلور  پیدا نمی کنند. این عوامل متعددند و در اینجا فرصت پرداختن به همه آنها نیست. اینجاست که نحوه محاسبه دلار در ایران توسط بانک مرکزی یا حداقل آن گونه که توسط مسئولین دولتی بیان شده است روش درستی برای محاسبه نرخ دلار نیست و چون اصرار وجود دارد که از این روش استفاده شود نرخ ارز با تمهیدات دولت به طور مستمر سرکوب می شود و همین سرکوب نرخ دلار انرژی نهفته در آن به وجود می آورد که در چند ماه آینده خودش را به صورت انفجاری در افزایش قیمت نشان می دهد.  گذشته از اینکه محاسبه دلار و مرتبط کردن آن با نرخ تورم آمریکا جای تردید جدی وجود دارد، به نکته دیگری نیز باید اشاره کرد و آن هم این است که نرخ تورم در اقتصاد ایران تا چه اندازه واقعیت اقتصادی را نشان میدهد. به خوبی میدانیم که دولت تمامی نیرو و امکانات و سیاست‌های خود را متمرکز کرده است که نرخ تورم را پایین نگه دارد. بنابراین ما با پدیده ای به نام  نرخ تورم سرکوب شده نیز مواجه هستیم .( البته می توان به آن تورم مدیریت شده هم نام نهاد). به عبارت دیگر می‌توان گفت که نرخ تورم محاسبه شده در بانک مرکزی بدون اینکه بخواهیم به روش محاسبه و سبد محاسباتی بانک مرکزی اشکالی وارد کنیم ،  به دلیل اینکه هدف اصلی دولت یازدهم و دوازدهم بوده است بنابراین نمی تواند نشان دهنده واقعیات اقتصادی باشد. اینجاست که استفاده از نرخ تورم موجود و نرخ تورم در آمریکا برای محاسبه ارزش دلار در بازار ایران و تغییر آن توسط بانک مرکزی بر همین مبنا موجب شکل گیری انحراف ارزش واقعی ارز با مقدار محاسبه شده و تعیین شده توسط بانک مرکزی خواهد شد. بر اساس محاسباتی که ما انجام دادیم قیمت برآوردی دلار زیر چهار هزار تومان غیر کارشناسی و به دور از واقعیت است . ولی اصرار بر این قیمت، مانع از این می شود که دولت و بانک مرکزی اجازه بدهند که فاکتورهای واقعی اقتصاد خود را در قیمت ارز نشان دهند. بنابراین اگر این بار هم بانک مرکزی اجازه ندهد که قیمت ارز همپای متغیرهای بازار حرکت کند، بزودی شاهد یک  جهش دیگر در بازار ارز کشور خواهیم بود.

✍🏻 مرتضی ایمانی راد

 ▪️موسسه مطالعات اقتصادی بامداد