بازار نفت، خانه‌ای روی آب

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)-  سمیه مقدم: پیش‌بینی بازار نفت از سوی محفل‌ها و موسسه‌های گوناگون به این دلیل که مبتنی بر مولفه‌های مختلفی است مغایر به نظر می‌رسد اما در واقع تنها مولفه‌های پیش‌بینی این موسسات با یکدیگر متفاوت بوده

و ارزیابی همه آنها نشان می‌دهد روند قیمت‌ها در سال ۲۰۱۷میلادی افزایشی خواهد بود و این افزایش قیمت در بازار نفت چه از سوی موسساتی که تحریک تقاضا را عامل افزایش قیمت می‌دانند و چه آنهایی که کاهش عرضه را مولفه اصلی جهش قیمت می‌دانند مورد تایید است. به گفته سعید میرترابی تحلیلگر بازار نفت تنها مولفه‌های اقتصادی و فنی در تعیین پیش‌بینی‌های قیمت موثر نیستند و بازار نفت همواره با رویکردهای سیاسی و امنیتی تغییر کرده است. در حال حاضر بازار نفت منتظر است با مشاهده نتایج حاصل شده از ادامه روند کاهش سطح اوپکی‌ها و تحریک تقاضا با احتمال رشد اقتصادی برخی اقتصادهای نوظهور همراه شده و موجب بهبود قیمت‌های نفت شود. به نظر می‌رسد چشم‌انداز بازار نفت در سال جدید میلادی مبتنی بر اما و اگرهای بسیاری باشد که در حال حاضر قضاوت و پیش‌بینی تمام مولفه‌های آن امکان‌پذیر نیست. از طرفی مهم‌ترین مولفه سیاسی که می‌تواند بر بازار نفت سایه افکند سیاست‌های نامعلوم دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا درباره نیاز امریکا به انرژی خاورمیانه و نیز خود اتکایی نفت این کشور است. اما استدلالی که بیشتر کارشناسان بر آن استناد می‌کنند پایبند نبودن کشورهای تولیدکننده عضو و غیرعضو اوپک به سیاست کاهش سطح تولید است. با نگاهی به نحوه پذیرش کاهش سطح تولید از سوی کشورهای موافقت‌کننده می‌توان دریافت که بعید نیست این موضوع در ماه‌های آینده لغو شود و هرکدام از این کشورها برای دستیابی به منافع ملی خود اقدام به افزایش سطح تولید کنند. سیاست کاهش سطح تولید نفت روسیه می‌تواند گواه این موضوع باشد. دولت این کشور نخست کاهش سطح تولید را تا ماه مارس سال آینده میلادی پذیرفت، همچنین این کشور اعلام کرد تا زمانی به این توافق پایبند است که عربستان نیز به توافق انجام شده وفادار بماند. این تقابل نشان می‌دهد بازار نفت عرصه دیگری برای قدرتنمایی روسیه و عربستان است. برای توضیح این مسئله می‌توان به سیاست‌های مقابله‌ای این دو کشور در جنگ‌های نیابتی سوریه، عراق و یمن اشاره کرد که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر سیاست‌های اقتصادی دو طرف به‌ویژه در حوزه انرژی سایه افکنده است.

توسعه نفت‌های غیرمتعارف
در شرایط کنونی و به گفته کارشناسان، رشد قیمت نفت می‌تواند بار دیگر بهره‌برداری از دیگر حوزه‌های نفتی شمال را که پیش‌تر توجیه اقتصادی خود را از دست داده بود، موضوعیت ببخشد. بی‌تردید با افزایش قیمت نفت، توسعه فناوری‌هایی که بتواند زمان توسعه و میزان تولید را افزایش دهد نیز تسریع می‌شود. به این ترتیب و با رونق گرفتن فناوری‌های پرهزینه برای تولید نفت بیشتر در حوزه نفت شمال، ثبات عرضه و تقاضا، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد، به این ترتیب، افزایش قیمت نفت که محصول توافق کاهش سطح تولید اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها بود، کارآیی خود را از دست می‌دهد. وارد مدار تولید شدن نفت‌های غیرمتعارف و نیز فناوری‌های وابسته به آن از دیگر نگرانی‌های کارشناسان است، آنها معتقدند با افزایش تولید نفت شمال و نفت‌های غیرمتعارف، افزایش قیمت‌ها تنها مدت کوتاهی دوام خواهد داشت و بار دیگر با افزایش عرضه توازن بازار نفت برهم خورده و بار دیگر دور تسلسل کاهش سطح تولید بدون اینکه پیامد مثبتی داشته باشد تکرار می‌شود. این امر موجب می‌شود قیمت‌ها به پایین‌ترین میزان خود سقوط کند. نکته مهم دیگر این است که کاهش قیمت‌ها حکمرانی اوپک را در تنظیم بازار نفت تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ به این معنی که کاهش قیمت‌های نفت به‌دلیل نوع ساختار داخلی اقتصادی کشورهای اوپک که به طور عمده تک‌محصولی و حتی تک‌صادراتی هستند، بار دیگر آنها را وادار به کاهش سطح تولید خواهد کرد. این موضوع دوباره شرایط را به نفع نفت‌های غیرمتعارف سوق خواهد داد. اما مسئله از جایی آغاز می‌شود که گفته می‌شود میزان نفت امریکا افزایش یافته است؛ در این‌باره میرترابی به صمت می‌گوید: میزان تولید نفت امریکا نیز در یک سال گذشته کاهش یافته است اما به این دلیل که آنها تمام تولیدات مایع را نفت تلقی می‌کنند گفته می‌شود میزان تولید افزایش یافته است اما آمار درستی که نشان دهد امریکا در تولید چه نوع نفتی و به چه میزان آن را افزایش داده در دست نیست. وی همچنین معتقد است برای سنجش میزان تولید باید نفت‌های متعارف با یکدیگر و غیرمتعارف با هم سنجیده شود و تصریح می‌کند این افزایش‌ها حبابی بوده و بزرگنمایی بیش نیست. این در حالی است که نادعلی بای مدیر مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا با اشاره به تغییر رویکرد غرب به انرژی خاورمیانه به صمت می‌گوید: امریکا براساس تمهیداتی که در دستور کار قرار داده در صدد است میزان نیاز خود به کشورهای نفتی خاورمیانه را کاهش دهد، براساس آمار آزانس بین المللی انرژی  قرار است که امریکا به بزرگترین تولید کننده نفت جهان  در سال ۲۰۱۷میلادی تبدیل شود و در سال ۲۰۲۰ هم به بزرگترین صادرکننده ال ان جی جهان بدل شود. براساس این آمار تولید امریکا حتی بیش از روسیه و عربستان تخمین زده می‌شود. انتخاب یک مدیر نفتی به عنوان وزیر خارجه نشان از رویکرد خوداتکایی در بخش انرژی است که امریکا در پیش گرفته، بی‌تردید سال جدید سالی است که امریکا با تمام توان به افزایش تولید دست خواهد زد تا هژمونی خود را در بازارهای جهانی نفت به اثبات برساند.

نقش مولفه سیاسی و امنیتی
مولفه سیاسی امنیتی نیز از مواردی است که می‌تواند پیش‌بینی‌های قبلی را درباره بازار نفت برهم زند. گرچه کارشناسان معتقدند تنش‌های منطقه‌ای موجود در یمن و سوریه و عراق در بعد منطقه‌ای نمی‌تواند نقش موثری در تحولات قیمت نفت داشته باشد اما نامعلوم بودن سیاست‌های کاخ سفید با روی کار آمدن دونالد ترامپ نسبت به مسئله صلح در خاورمیانه از یک سو و حملات تروریستی رخ داده در منطقه و اروپا می‌تواند به تغییر معادلات اقتصادی در محاسبه قیمت نفت منجر شود. با این همه براساس پیش‌بینی سازمان اوپک میزان تقاضا در سال آینده میلادی افزایش خواهد یافت. به اظهار نظر کارشناسان آنچه بیش از همه موجب تحریک تقاضا خواهد شد، میزان رشد اقتصادی و اقتصادهای نوظهور است که در شرایط کنونی قابل پیش‌بینی نیست چراکه مولفه‌های بسیاری در کاهش یا ثبات اقتصادی این کشورها نقش کلیدی ایفا می‌کنند. در این بین آنچه سازمان اوپک درباره افزایش قیمت نفت بر آن تاکید می‌کند، افزایش تولید نفت امریکا با افزایش قیمت نفت است که گفته می‌شود در راستای افزایش سهم صادراتی این کشور است. بررسی‌های این سازمان تا سال ۲۰۴۰میلادی یادآور می‌شود که مصرف نفت در کشورهای توسعه‌یافته روزبه‌روز درحال کاهش و در کشورهای توسعه‌نیافته روند افزایشی خواهد داشت، به گونه‌ای پیش‌بینی می‌شود که رشد تقاضا در کشورهایی چون هند و چین به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

پیش‌بینی قیمت نفت
 از منظر کارشناسی سناریوهای متفاوتی برای قیمت نفت در سال آینده میلادی وجود دارد؛ به گزارش نشریه فوربس، الن والد، کارشناس نشریه فوربس، در یادداشتی به پیش‌بینی آینده صنعت نفت در سال جدید میلادی پرداخت؛ وی می‌گوید: حتی اگر توافق اوپک به طور کامل اجرا نشود و دوام نیابد و حتی اگر همراه کردن کشورهای غیرعضو این سازمان با توافق کاهش تولید با چالش‌هایی روبه‌رو شود، حرکت این سازمان اکنون به روشنی در جهت محدود کردن تولید است. به اعتقاد وی، پیام‌هایی که روسیه و اوپک می‌فرستند، به خودی خود می‌توانند سبب جهش قیمت شوند و اگر این پیام‌ها به مرحله عمل برسند، کف قیمت نفت ۵۵ دلار برای هر بشکه خواهد بود. همچنین از دیدگاه وی افزایش قیمت نفت سبب خواهد شد در امریکا، برخی تولیدکنندگان نفت شیل جان دوباره بگیرند. تغییر سیاست‌های دولتی در پی پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات امریکا فرصت‌ها بسیاری برای سرمایه‌گذاری و تجارت در صنعت نفت ایجاد خواهد کرد. از طرفی حفاری در زمین‌های ملی و قلمرو فراساحلی امریکا برای تولیدکنندگان کوچک و بزرگ نفت، آسان‌تر خواهد شد. همچنین، پروژه‌های زیرساختی نفت، ازجمله خطوط لوله، از امکان‌هایی نو برخوردار می‌شوند. با این همه، اگر خطوط لوله دوباره رونق یابند، بازار انتقال نفت با راه‌آهن، از رونق خواهد افتاد. از سوی دیگر، برای سرمایه‌گذاری‌های پرخطر در بخش انرژی، می‌توان پروژه‌های پالایشی در هند و امریکا را در نظر گرفت. بعید است هند در زمینه مصرف انرژی جای چین را بگیرد اما هند اکنون به سومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان بدل شده است و به زودی به افزایش ظرفیت پالایشی نیازمند خواهد بود. وی در پایان نتیجه‌گیری می‌کند که روند افزایشی قیمت نفت با اقتصادی کردن تولید نفت‌های غیرمتعارف سهم صادراتی امریکا را به میزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش خواهد داد، همچنین در گزارش دیگری از همین نشریه پیش‌بینی شده است که قیمت نفت در ۳ماهه نخست سال ۲۰۱۷میلادی به دلیل سرمای هوا و رشد اقتصادی ناشی از روی کار آمدن دولت ترامپ در امریکا بالا باقی بماند و نفت خام امریکا بین ۵۰ تا ۶۰ دلار معامله شود. اما در گزارشی که روز جمعه در رویترز منتشر شد پیش‌بینی شده، قیمت نفت برنت با افزایش ۰/۵ درصدی در دومین ماه میلادی با قیمت۹۲/۵۴دلار و نفت امریکا با محاسبه ۰/۴درصد افزایش ۵۲/۱۲ دلار در نخستین ماه میلادی به فروش برسد. اما از آنجا که مولفه‌های بسیاری در تعیین قیمت نفت نقش دارند و نیز با توجه به شرایط کنونی بازار نفت دیدگاه‌های متفاوتی در تعیین قیمت نفت وجود دارد، به گونه‌ای که عده‌ای سال ۲۰۱۷میلادی را دوران‌گذار صنعت نفت و عده‌ای دیگر آن را دوران ثبات می‌دانند؛ گزارش یک موسسه پژوهشی حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۷ میلادی بازار نفت به سوی ثبات حرکت می‌کند و میانگین قیمت نفت به ۶۰ دلار برای هر بشکه می‌رسد. بر این اساس روزنامه گالف تایمز نوشت: بر اساس یک پژوهش میانگین قیمت نفت در سال ۲۰۱۷ میلادی به ۶۰ دلار و در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۷۰ دلار برای هر بشکه می‌رسد، اما با توجه به رشد تولید نفت امریکا در پی افزایش قیمت‌ها، بازگشت توازن به بازار نفت در ماه‌های پایانی سال آینده میلادی به تأخیر خواهد افتاد. همچنین موسسه پژوهشی «کمکو» افزایش شمار دکل‌های حفاری نفت در امریکا در چند هفته گذشته را بیانگر عبور قیمت نفت از مرز ۵۰ دلار برای هر بشکه خوانده که موجب افزایش تولید نفت در امریکا خواهد شد که در نتیجه این موضوع تا حدی از تاثیر توافق اوپک خواهد کاست. گرچه به نظر می‌رسید با توافق انجام‌شده برای سال ۲۰۱۷میلادی و کاهش سطح تولید اوپکی‌ها و غیراوپیکی‌ها بازار نفت به یک ثبات نسبی برسد اما افزایش دکل‌های نفتی امریکا نشان می‌دهد وجود توازن در نیمه نخست امسال میلادی محقق نمی‌شود؛ این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی خوشبینانه‌تری دارد و اعلام کرده است که از نیمه نخست سال آینده میلادی، عرضه نفت از تقاضای آن کمتر شده و ثبات به بازار بازمی‌گردد. میرترابی معتقد است رشد اقتصادی کشورهای «بریکس» که از آنها به اقتصادهای نوظهور یاد می‌شود بیش از رشد اقتصادی اروپا و امریکا می‌تواند در ایجاد تحریک تقاضا موثر باشد. این تحلیلگر انرژی می‌گوید: مولفه‌های بسیاری در افزایش قیمت نفت موثر است؛ نشانه‌های افزایش رشد اقتصادی کشورهایی چون چین و هند می‌تواند با افزایش تقاضا قیمت‌ها را افزایش دهد. وی چشم‌انداز قیمت نفت را در صورتی که رشد اقتصادی این کشورها متوسط باشد بین ۵۵ تا ۶۰ دلار و اگر بیش از آن باشد تا ۷۰دلار پیش‌بینی کرد. به نظر می‌رسد با توجه به پیچیدگی‌های موجود در چشم‌اندازهای سیاسی و اقتصادی جهان، پیش‌بینی آینده بازار نفت اندکی پیچیده شده است و نمی‌توان براساس آنچه اتفاق افتاده آینده بازار نفت را پیش‌بینی کرد؛ بنابراین برای پیش‌بینی روند بازار به مولفه‌ها و متغیرهای بیشتری نیاز است.

منبع: گسترش صمت