پایگاه خبری تحلیلی فولاد
(ایفنا)- بانک مرکزی
دست به دامن پتروشیمی‌ها شده است. دوباره دلار و التهاب لحظه‌ای‌اش. دوباره بالا و
پایین‌شدن قیمت ارزها و عجیب‌شدن بازار. قیمت دلار مدام تا آستانه چهار هزار تومان
پیش می‌رود و پس می‌کشد.
باز هم مردم
به صرافی‌ها و دست‌فروشان و دلالان هجوم می‌برند. در گعده‌های خانوادگی و دورهمی‌های
محل کار از هم می‌پرسند: «دلار بخریم؟»
همه‌چیز از
رئیس‌جمهوری‌شدن دونالد ترامپ شروع شد. نه‌تنها در ایران، که در همه بورس‌های
جهانی نرخ برابری دلار برابر سبدی از ارزها رشد کرد. تقویت این ارز آمریکایی و ریزش بورس‌های
دیگر، بازار ارز ایران را هم درنوردید. پس از ترامپ، رفتن لایحه بودجه سال 1396 به
مجلس دومین موج گرانی را در بازار ارز ایجاد کرد. در این لایحه قیمت دلار مبادله‌ای
یا دولتی سه‌هزارو ٣٠٠ تومان، یعنی 300 تومان گران‌تر از امسال در نظر گرفته شده
است؛ دیگر آنکه، در لایحه جدید، رقم بودجه عمرانی با ٦٢ هزار میلیارد تومان، حدود
٩ درصد نسبت به امسال رشد کرده است؛ این یعنی نیاز دولت به منابع بیشتر خواهد شد و
دلار بیشتری را به ریال تبدیل خواهد کرد تا پروژه‌های عمرانی را آغاز کند. این دو
نکته با تأثیر بر بازار ارز، آن را با تکانه مواجه کردند، به‌طوری‌که بیشتر ارزهای
مهم بازار روند صعودی به خود گرفتند.
ایران
اما شرایط ویژه‌ای دارد. اقتصاد زیر هاله‌ای از رکود گرفتار شده است و مردم به
«تولید» با دیده تردید می‌نگرند؛ برای همین است که به بازارهایی چون دلار، طلا،
بورس، خودرو، مسکن و مانند اینها گرایش ویژه‌ای دارند. بازارهایی چون دلار و طلا، با توان جذب
سرمایه‌های کوچک همواره محبوب هستند؛ مردم هم با توان کسب آسان درآمد، همواره به
اینها اعتماد می‌کنند. تلنگری کوچک می‌تواند اینها را به آشوب بکشد. هرچند شیوه
مدیریت دولتی این بازارها هم نقش مؤثری در این پدیده دارد؛ موضوعی که در ادامه این
گزارش به آن پرداخته خواهد شد.
قیمت
این ارز آمریکایی، در دوران «محمود» و پس از تحریم‌های غرب علیه ایران، لحظه‌ای
رکورد می‌زد. بهای دلار حدود هزار تومان تا چهار هزار تومان پیش رفت و این جهش
گریبان تورم را هم گرفت.
روحانی
و تیمش که کابینه را در اختیار گرفتند، فضای روانی حاکم بر بازار ارز، آرام شد؛
سیاست‌هایی هم که دولت برای آرام‌کردن فضای بازار و کنترل تورم در پیش گرفت، جواب
داد. پس از اینها، مذاکرات هسته‌ای به ثمر نشست و این هم دلیلی برای ثبات آرامش
دلاری بازار ایران شد.
این
روزها اما برهه حساسی برای کابینه است؛ سال پایانی دولت یازدهم و نزدیک‌شدن به
انتخابات، حساسیت تغییر لحظه‌ای نرخ این ارز را دوچندان کرده است. ماه‌های گذشته
دولت مدام از یکسان‌سازی نرخ ارز دم زده و آن را یکی از اهداف مشخصش برشمرده است.
حالا چند ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، دوباره قیمت دلار در وضعیت قرمز
قرار گرفته است. کژسلیقگی است اگر گمان شود دولت به حساسیت قیمت دلار و ارتباط
مستقیمش با زندگی مردم آگاه نیست؛ درست به همین دلیل است که حدود سه هفته پس از
کشیده‌شدن آژیر زردرنگ قیمت دلار، رئیس کل بانک مرکزی، پتروشیمی‌ها را فرامی‌خواند
و از آنها طلب کمک می‌کند.
وعده آقای
رئیس کل
ولی‌اله
سیف به‌سرعت دست‌به‌کار می‌شود و وعده می‌دهد که دلار در سه ماه پایانی سال ارزان
خواهد شد؛ دلیلش هم برای این وعده، افزایش عرضه ارز محصولات پتروشیمی و همچنین خود
بانک مرکزی است.
او
می‌گوید که به‌هرحال صادرکننده محصولات پتروشیمی و محصولات غیرنفتی از عوامل مؤثر
در عرضه ارز بازار هستند؛ ازاین‌رو باید بانک مرکزی از زمان عرضه ارز آنها و
همچنین میزان آن مطلع باشد تا بتواند هرگونه کمبودی در این رابطه را جبران کند. از
سال پیش مذاکراتی با مدیران و تولیدکنندگان پتروشیمی داشتیم و بر اساس زمان‌بندی
انجام‌شده، برنامه‌های آنها اعلام و عرضه انجام می‌شد، اما با توجه به اینکه گاهی
مغایرت‌هایی وجود داشت، در جلسات جدید بر ایجاد نظم در این مورد تأکید شده است.
بااین‌حال ما هیچ اصراری نداریم که آنها مازاد بر توان خود بخواهند کمبودهای ارزی
را جبران کنند.
سیف
با این اظهار نظر، گویی مهر تأییدی بر تمکین‌نکردن پتروشیمی‌ها از قول‌وقرارهای
پیشینشان، می‌زند. آنها توان این را دارند که از جداول تعیین‌شده، عدول کنند و
راه خودشان را بروند.
رئیس
کل بانک مرکزی توضیح می‌دهد که با توجه به اینکه در پایان سال میلادی باید با طرف‌های
خارجی تسویه‌حساب شود و از سوی دیگر تقاضای ارز برای سفرها بالا می‌رود حتی یک بی‌تعادلی
اندک می‌تواند مشکل‌ساز شود و بازار را دچار نوسان کند؛ بااین‌حال در سه‌ماهه
پایانی سال روند نزولی قیمت ارز آغاز می‌شود؛ چراکه ارز ناشی از صادرات محصولات
پتروشیمی بیشتر از گذشته عرضه شده و بانک مرکزی هم دراین‌باره اقدام خواهد کرد.
دفاعیه سیف
از پتروشیمی‌ها
هرچند
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به برخی قضاوت‌های انتقادی درباره شرکت‌های پتروشیمی
گفته خلاف اینکه برخی عنوان می‌کنند عملکرد واحدهای پتروشیمی موجب بروز نوسانات در
بازار ارز می‌شود، معتقدم عملکرد فعالان حوزه پتروشیمی در بازار به ثبات ارز، کمک
شایانی کرده است. منطق اقتصادی یک مدیرعامل در یک شرکت صادراتی این است که خود آن
مجموعه براساس اصول منطقی اقتصادی تصمیم بگیرد و عمل کند. تجربه‌ای که ما در سال‌های
گذشته در بحبوحه نوسانات ارزی از نحوه عملکرد واحدهای پتروشیمی داشته‌ایم، تجربه
مثبت همکاری بوده است.
او
البته در بخش دیگری از سخنانش که به نقل از روابط عمومی بانک مرکزی منتشر می‌شود،
گفته است: البته بانک مرکزی در شرایط نوسانات ارزی از شرکت‌های صادراتی انتظار
انضباط بیشتر در نوع اقدامات خود را دارد؛ چراکه ارز حاصل از صادرات در کشور اکنون
به یک عنصر تأثیرگذار در بازار تبدیل شده است.
سیف
گفته اگرچه برنامه‌های هفتگی واحدهای پتروشیمی به صورت مرتب ارائه می‌شود، اما در
برخی موارد نوع فعالیت با برنامه ارسالی هم‌خوانی ندارد و این موضوع موجب بروز بی‌انضباطی
در بازار ارز می‌شود.
او
افزود: مغایرت عملکرد با برنامه ارائه‌شده، بی‌نظمی و اختلال در بازار ایجاد می‌کند؛
بر همین اساس بانک مرکزی درصدد رفع این خلأ اقدام می‌کند و اراده بانک نیز این
است که با درنظرگرفتن میزان عرضه ارز به بازار توسط صادرکنندگان، صرفا کسری ارز
ناشی از عدم حضور واحدهای پتروشیمی را تأمین کند.
سیف
خطاب به واحدهای پتروشیمی گفت: از واحدهای فعال پتروشیمی در بازار، خواهان پایبندی
به انضباط و منطق‌های اقتصادی بیش از گذشته هستیم و لازم است این واحدها با توجه
به سهم عمده تأمین ارز کشور توسط آنها، با عملکرد صحیح توأم با انضباط نیاز
نقدینگی خود در پایان سال را بدون ایجاد نوسان در بازار ارز تأمین کنند.
نوسان دلار،
تقاضای احتیاطی است
معاون
سابق ارزی بانک مرکزی دراین‌باره به «شرق» توضیح می‌دهد: وضعیت منابع بانک مرکزی
از هر نظر مناسب است؛ چراکه هم میزان فروش نفت رشد کرده و هم قیمت آن روندی صعودی
را می‌پیماید. سیدکمال سیدعلی ادامه می‌دهد: ازهمین‌رو است که بانک مرکزی با مشکل
منابع ارزی مواجه نیست و اگر پتروشیمی‌ها را در کنترل بازار دخالت داده است، به‌این‌دلیل
است که دارندگان ارز زمانی که احساس می‌کنند بازار ارز در نوسان است، از تزریق
ارزشان به بازار امتناع می‌کنند. او توضیح می‌دهد: اینها تلاش می‌کنند تا اگر ممکن
باشد، ارز را گران‌تر بفروشند؛ درست به‌همین‌دلیل است که رئیس‌کل بانک مرکزی آنها
را فراخوانده است تا با به‌کارگیری ارزشان بازار را کنترل کند. به گفته مدیرعامل
صندوق ضمانت صادرات، در واقع این رفتار آقای سیف، حکایت از یک سیاست «تنظیمی»
دارد؛ تا هم رانت شکل نگیرد و هم بازار به هم نریزد. سیدعلی در پاسخ به این پرسش
«شرق» که نوسان امروز بازار دلار و دیگر ارزها، از عامل خارجی نشئت می‌گیرد یا
دلایل داخلی دارد؟ می‌گوید: من نمی‌گویم انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو بر این وضع
بی‌اثر است؛ اما به نظر می‌رسد دلیل مهم‌تر و بزرگ‌تر به عوامل خارج از ایران
بازمی‌گردد. به گفته معاون سابق بانک مرکزی فعالان بازار پس از انتخابات ریاست‌جمهوری
آمریکا و روی‌کارآمدن ترامپ کمی احساس خطر کردند که این خطر پس از تمدید تحریم
داماتو از سوی کنگره آمریکا بیشتر شد. آنها نگران از تصمیم‌های خود ترامپ یا افرادی
هستند که او به وزارت منصوب می‌کند؛ چراکه این تیم مخالف مصالحه با ایران است و
تاکنون هم چند بار از برهم‌زدن توافق هسته‌ای و برجام سخن گفته‌اند. سیدعلی ادامه
می‌دهد: به گمان من همه اینها زمانی که ترامپ بر صندلی ریاست‌جمهوری بنشیند، تمام
خواهد شد؛ هرچند با همه این رخدادها نوعی «تقاضای احتیاطی» بین فعالان بازار شکل
گرفت؛ به‌هرحال به نظر می‌رسد سیاست‌های ترامپ هم در پی تقویت ارزش دلار است.
به
گفته مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات، این افزایش قیمت دلار، نتیجه افزایش تورم
انتظاری است و گمان من این است که به‌راستی در سه‌ماهه پایانی امسال، روند صعودی
آن کنترل خواهد شد؛ هرچند شیب قیمت ارز همواره باید روندی افزایشی داشته باشد.
سیدعلی
با اشاره به ثبات ارز در سه سال گذشته ادامه می‌دهد: در این سال‌ها که پس از سال‌های
پرالتهاب ارز بود، بهای ارز به‌خوبی کنترل شد؛ اما شیب صعودی هفت تا هشت‌درصدی
همواره برای قیمت دلار مناسب است و باید وجود داشته باشد. اکنون هم که شرایط به
همین شکل است؛ اما چنین نوسان‌هایی به‌زودی کنترل خواهد شد.
التهاب زیر
پوست بازار
با
همه گفته‌های آقای سیف، التهاب همچنان بر بازار ارز حاکم است؛ حتی این‌بار اعلام
رئیس کل بانک مرکزی برای پایدارنبودن گرانی یا تزریق ارز با قیمت پایین‌تر هم
نتوانسته از هیجان چهارراه استانبول و فردوسی بکاهد؛ جایی که در گوشه‌ای از آن
حلقه‌ای از معامله‌گران ارزی که دلاری هم ندارند، بی‌پروا بر نوسان بازار دامن می‌زنند.
این‌چنین است که دلار آمریکا با کاهشی اندک، سه‌هزارو ۹۰۰ تومان
فروخته می‌شود؛ هرچند بهای این ارز دیروز تا مرز سه‌هزارو 882 تومان هم پایین می‌آید،
اما نوسان زیاد است و قیمت دلار مدام بالا و پایین می‌رود. در ساعات پایانی خرید و
فروش باز هم قیمت این ارز آمریکایی به محدوده سه‌هزارو 900 تومانی نزدیک شد و ثابت
ماند. دیروز بهای یورو اما با تجربه کاهش دو تومانی به چهارهزارو
218 تومان رسید. پوند انگلستان هم با 26 تومان کاهش چهارهزارو 973 تومان خرید
و فروش شد. در این بازار درهم با کاهشی 17 تومانی هزارو 73 تومان قیمت
داشت.
نقش پتروشیمی‌ها
پتروشیمی‌هایی
که در دولت گذشته حرف‌وحدیث درباره سودهایی که از جهش نرخ دلار بردند، زیاد بود،
حالا قرار است به کمک مهم‌ترین نهاد پولی کشور بیایند تا بازار دلار کنترل شود.
احمد مهدوی‌ابهری، دبیر کل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به خبرگزاری مهر
گفته هم‌اکنون حدود ۲۰ درصد از درآمد ارزی
شرکت‌های پتروشیمی ایران صرف خرید کاتالیست، مواد افزودنی، قطعات یدکی و تجهیزات
از خارج کشور می‌شود و مابقی ۸۰ درصد درآمد
ارزی به صورت مستقیم در بازار داخلی تزریق خواهد شد. او با تأکید بر اینکه شرکت‌های
پتروشیمی در ۱۰ هفته گذشته تاکنون حدود ۷۸ درصد از
درآمد ارزی خود را در بازار عرضه کرده‌اند، گفت: یکی از مواردی که با بانک مرکزی
توافق شد این بود که عرضه ارز تدریجی و دائم باشد. برای نمونه یک شرکت پتروشیمی به‌جای
آنکه ۳۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی حاصل از صادرات چند
محموله پتروشیمی را در یک روز عرضه کند با هماهنگی بانک مرکزی این ارز را در چندین
نوبت و به صورت هفتگی در بازار عرضه می‌کند. به گفته او، هم‌اکنون شرکت‌های
پتروشیمی درآمد حاصل از صادرات خود را در قالب سه ارز دلار، یورو و درهم در بازار
داخلی عرضه می‌کنند. هم‌اکنون درآمد ارزی ۱۰ تا ۱۲
میلیارد دلاری حاصل از صادرات پتروشیمی می‌تواند با اجرای صحیح برنامه ششم توسعه
با افزایشی دو برابری به بیش از ۲۰ تا ۲۵
میلیارد دلار در سال افزایش پیدا کند.
شرق