پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- در اقتصاد مقاومتی
باید از پتانسیل‌های داخل بهره برد، اما مهم‌ترین موضوع، استفاده از پتانسیل
کشورهای دیگر همچون کشورهای همسایه است که ما میتوانیم از طریق صادرات به
کشورهایی که در لیست تحریم‌ها نیستند، منافعی را به دست بیاوریم.
صنایع
دفاع می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای خوداتکایی بخش‌های مختلف اقتصادی باشد. در
اقتصاد مقاومتی باید از پتانسیل‌های داخل بهره برد، اما مهم‌ترین موضوع، استفاده
از پتانسیل کشورهای دیگر همچون کشورهای همسایه است که ما میتوانیم از طریق
صادرات به کشورهایی که در لیست تحریم‌ها نیستند، منافعی را به دست بیاوریم.
در
تعاونی‌های تولیدی با صرف هزینه‌ی اندک می‌توان اشتغال‌زایی کرد و مشارکت مردم و
شبکه‌های مردمی را تقویت کرد. این‌گونه مقاومت در برابر ناملایمات و تحریم‌ها
بیشتر می‌شود (ساجدی‌نژاد، 1395). از نظر بیت‌اللهی (1395)، حمایت از تولید ملی و
داخلی، توجه به فنون نوین و نخبگان جامعه، ساده‌زیستی مدیران، جلب مشارکت مردمی،
دارا بودن عقلانیت اقتصادی و نگاه مولد به درون، از مهم‌ترین راهکارهای تحقق شعار
امسال هستند.
درعین‌حال
پرویزپور (1395) نیز برخی دیگر از موارد را به‌عنوان مهم‌ترین راهکارها در عملیاتی
نمودن شعار سال، یعنی «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» می‌داند که به قرار زیر هستند:
-
پرهیز
از مصرف‌زدایی کاذب و اشرافی‌گری توسط رسانه‌ی ملی و مسئولین
-
سوق
دادن تمامی ابزار فرهنگی کشور و رسانه‌های داخلی در تبلیغ و تشویق مردم به مصرف
صحیح محصولات و تولیدات داخلی
-
بالا
بردن ساعات بهره‌وری کار در سطح کشور
-
شناسایی
صحیح ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در کشور
-
ایجاد
سیستم‌های جدید با حفظ پتانسیل‌ها و آمادگی قبلی در جهت حل معضلات و مشکلات پیش‌بینی‌نشده
در موضوعات اقتصادی و برنامه‌های آتی
-
اصلاح
فضای کسب‌وکار
-
حمایت
از تولیدات داخلی و توجه جدی و حمایت دائمی از بخش کشاورزی
-
مدیریت
بر واردات
-
فراهم‌سازی
سیستم‌ها برای تحقق نظام مالیاتی و اصلاح ساختار مالیاتی
-
تقویت
نهادهای نظارتی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی و حذف بروکراسی دست‌وپاگیر اداری
-
تمرکززدایی،
کارآمدزایی نظام اداری مبتنی بر مدل‌های بهره‌وری نیروی انسانی
-
تهیه
و تدوین برنامه‌ای مورد نیاز در بخش‌های مختلف و ارائه‌ی راهکارهای مناسب با لحاظ
نمودن دیدگاه‌های افراد ذی‌نفع و صاحب‌نظر
-
نگاه
کارشناسانه و مدیرانه به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم و متناسب کردن قیمت‌ها با
درآمد مردم
-
اجرای
کامل نظام مدیریت عملکرد در همه‌ی سطوح مرتبط با اقتصاد مقاومتی
-
سوق
دادن هدفمندی یارانه‌ها به‌سمت خدمات عمومی و ضروری مردم
-
شناسایی
نیازهای ضروری و اساسی مردم در حوزه‌ی اقتصاد
-
ایجاد
پایگاه‌های آمار و اطلاعات دقیق و قابل پایش و تقویت نظام گزارش‌گیری صحیح از
نیروهای در حال کار سیستم‌های دولتی
-
اولویت
دادن به مصرف تولیدات داخلی و پرهیز از مصرف کالاهای خارجی
-
اعمال
مدیریت مصرف و اتخاذ الگوی صحیح مصرف
-
مردمی
کردن اقتصاد مقاومتی
-
حفظ
کاربری اراضی با هدف جلوگیری از تخریب و حفظ منابع ملی
-
برون‌سپاری
فعالیت‌های فنی و تخصصی و تصدی‌گری بخش خصوصی
توکلی
به نقل از رفیع (1395) نیز از منظر دیگری به موضوع نگریسته و بر این عقیده است که
چهار عامل اساسی در کارآمدی برنامه‌های اقتصاد مقاومتی در عمل مؤثر است که در ذیل
توضیح داده می‌شوند:
1.
مدیریت مدبرانه
عملیاتی
شدن اقتصاد مقاومتی، در گام نخست نیازمند آن است که مسئولان بخش‌های مختلف
اقتصادی، از تخصص و تدبیر کافی برخوردار باشند؛ چنان‌که در قرآن کریم ملاحظه می‌شود
که جناب یوسف پیامبر (ع) وقتی آمادگی خود را برای تصدی منصب اقتصادی اعلام می‌کند،
خود را به‌عنوان حفیظ و علیم معرفی می‌کند.17در قرآن ملاحظه می‌گردد که این پیامبر
الهی با تخصص و تدبیر خویش توانست مصر را در شرایط قحطی و بحران به‌خوبی اداره کند.
2.
حل معضل اشتغال با تلاش جهادی
مشکل
اشتغال یکی از جدی‌ترین معضلات اقتصادی است که برای رهایی از آن، ترویج فرهنگ
جهادی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. براساس این فرهنگ است که افراد می‌آموزند
از کارهای سخت نباید گریخت. اگر امروزه اشتغال به‌عنوان معضلی در جامعه مطرح است،
عمدتاً به‌جهت گرایش به راحت‌طلبی و دوری از کارهای دشوار و به‌اصطلاح دیربازده
است. بنابراین در راستای رفع مشکل اشتغال و تحقق اهداف والای اقتصاد مقاومتی، نیاز
به تلاش جهادی است. در این کار باید زندگی انبیا (ع) و ائمه‌ی اطهار (ع) به‌عنوان
الگو برای همگان مطرح باشد. برای مثال، از امیرمؤمنان (ع) روایت شده است که وقتی
خدای متعال به داود پیامبر (ع) خطاب نمود: اگر از بیت‌المال برای خودت منبع درآمد
قرار نمی‌دادی و از دسترنج خودت کسب روزی می‌کردی، بهترین بنده بودی. این پیامبر
الهی تا چهل روز از ناراحتی گریه کرد و آن‌گاه خدای متعال به او صنعت آهنگری را
آموخت.
روایات
متعددی بر تلاش ائمه‌ی اطهار (ع) دلالت دارد. مثل این روایت که امام صادق (ع) می‌فرماید:
امیرمؤمنان (ع) از دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد و یا حسن‌بن‌علی‌بن‌ابوحمزه
از پدرش نقل می‌کند: امام کاظم (ع) را دید که در زمینی کار
می‌کند، درحالی‌که پاهایش غرق در عرق بود. نیز این روایت که ابوعمرو شیبانی نقل می‌کند:
امام صادق (ع) را دیدم که بیلی در دست داشت و پوشش ضخیمی بر تن و در مزرعه کار می‌کرد
و حال آنکه عرق از پشت او جاری بود. به حضرت عرضه داشتم که این کار را به من
واگذار نمایید، ولی حضرتش فرمود: دوست دارم که مرد در به دست آوردن روزی، با گرمای
خورشید به اذیت بیفتد.
همچنین
روایات مختلف دیگری که مرحوم محدث ثقه‌الاسلام کلینی در کتاب «کافی» تحت بابی با
این عنوان، آن‌ها را ذکر نموده است: «بابُ ما یَجِبُ مِنَ الاقتِداء بالائمة (ع)
فِی التَّعَرُّضِ للّرِزق»:18باب آنچه واجب است از پیروی از ائمه در به دست آوردن
روزی. به این روایات می‌توان احادیث دیگری را که در نکوهش تنبلی و سستی رسیده است،
افزود؛ یعنی روایاتی که مرحوم شیخ حر عاملی در ضمن یک باب آن‌ها را ارائه کرده
است: «بابُ کِراهَةِ الکَسل فِی أمُورِ الدُّنیا والآخِرَة»: باب ناپسندی تنبلی در
امور دنیا و آخرت.
3.
الگوی صحیح مصرف
بسیاری
تصور می‌کنند که اقتصاد مقاومتی به‌معنای ریاضت اقتصادی است، درحالی‌که ریاضت
اقتصادی به طرحی اطلاق می‌گردد که در آن دولت‌ها به‌منظور کاهش هزینه‌ها و برطرف
کردن کسری بودجه، به صرفه‌جویی در مخارج کشور مبادرت می‌ورزند و هزینه‌های رفاهی
را کاهش می‌دهند. نیز ضمن تعدیل در بخش کارمندی، تلاش می‌کنند با افزایش مالیات‌ها
و دریافت کمک‌های خارجی، معضل به‌وجودآمده را برطرف کنند. ولی اقتصاد مقاومتی تنها
به‌معنای صرفه‌جویی نیست، بلکه به تعبیر مقام معظم رهبری، مدیریت در مصرف است.
ایشان در این زمینه می‌فرماید: یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است.
مصرف هم باید مدیریت شود.
اقتصاد
مقاومتی به‌معنای درست مصرف کردن است که به زمان و شرایط خاصی اختصاص ندارد. در
تعالیم دینی، به این مسئله توجه ویژه‌ای گردیده و به شکل‌های مختلف به آن توصیه
شده است. برای نمونه، در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که مؤمن از اموال به‌شیوه‌ای
درست استفاده می‌کند. نیز روایات متعددی که در کتاب «وسائل‌الشیعه» تحت این عنوان
آمده است: «بابُ اِستحبابِ مَرمّةِ المَعاش و اِصلاحِ المالِ»: باب مستحب بودن
بازسازی زندگی و شایسته عمل کردن در مال. این باب ضمن بیان روایاتی که به اهمیت
شایسته عمل کردن در مال دلالت دارد، روایتی را از امام صادق (ع) نقل نموده که می‌فرماید:
«اِصلاحُ المَالِ مِنَ الاِیمانِ»: شایسته عمل کردن در
مال، از [نشانه‌های] ایمان است.
اهمیت
این مسئله ایجاب می‌کند که برای مصرف درست و کامل، به‌خصوص نسبت به کالاهای باارزش
نظیر نفت، برنامه‌ریزی صورت گیرد؛ به‌طوری‌که سیاست خام‌فروشی در مورد این ماده‌ی
بی‌بدیل تغییر پیدا کند. این ماده‌ی باارزش، امروزه در کشورهای
توسعه‌یافته از 220 دلار تا 1370 دلار دارای ارزش افزوده است و اگر استفاده‌ی ما
فقط در حد خام‌فروشی باشد، این ماده بسیار باارزش را تباه کرده‌ایم.
قناعت
و پرهیز از اسراف، یکی از دستوراتی است که بسیار مورد توجه اهل‌بیت (ع) بوده است؛
تاجایی‌که باعث شده فقها اسراف را در شمار گناهان کبیره به حساب آورند. قناعت، در
اقتصاد مقاومتی، کوتاه‌مدت و فقط مربوط به شرایط سخت نیست، بلکه بنا بر آنچه از
تعالیم اسلام استفاده می‌شود، یک برنامه‌ی بلندمدت و همیشگی است و اختصاص به فقرا
ندارد؛ چنان‌که امام باقر (ع) در بیان صفات شیعه می‌فرماید: اغنیای شیعیان نیز اهل
قناعت هستند.
4.
افزایش و حمایت از تولیدات داخلی
هزینه
کردن سرمایه‌ها برای افزایش تولید داخلی، امری است که در اقتصاد مقاومتی به‌عنوان
یک اصل باید مورد توجه جدی قرار گیرد. در سخنان مقام معظم رهبری، این امر به‌عنوان
رکن دانسته شده است. ایشان در این زمینه می‌فرماید: یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى،
حمایت از تولید ملى است؛ صنعت و کشاورزى.
دین
اسلام از یک‌سو، جمع مال و انباشت سرمایه را مورد نکوهش قرار می‌دهد و از سوی
دیگر، به کار و تولید توصیه می‌نماید. تشویق به کار تولیدی، به‌خصوص در مورد
تولید در زمینه‌ی زراعت، کشاورزی و دامداری، در روایات اهل‌بیت (ع) فراوان مطرح
شده است؛ تاجایی‌که مرحوم شیخ حر عاملی بابی را در کتاب «وسائل‌الشیعه» به این
عنوان اختصاص داده است: «بابُ اِستِحبابِ
شِراءِ العِقارِ وَکِراهَةِ بِیعِه الَّا اَن یُشتَری بِثَمنِه بَدَلُه وَکونِ
العِقارات مُتَفرِّقَة»:19باب مستحب بودن خرید زمین و مکروه بودن فروش آن، مگر
اینکه با پول آن جایگزینی برای آن صورت گیرد و کراهت پراکندگی زمین‌ها. در ذیل این
باب، روایاتی بیان شده که دلالت می‌کند بر اینکه مال را نباید ساکن نگه داشت، بلکه
باید آن را در کار کشاورزی و مانند آن به کار انداخت، مانند این روایت از امام
صادق (ع): «مَا یُخلِفُ الرَّجلُ بَعدَهُ شَیئاً أشَدُّ عَلَیهِ مِنَ المالِ
الصّامِتِ، قالَ: قُلتَ لَهُ: کَیفَ یُصنَعُ بِهِ؟ قالَ: یَجعَلُهُ فِی الحائِطِ
والبُستانِ وَالدَّارِ»: مرد بعد از خود چیزی شدیدتر (بدتر) از مال راکد به‌جا نمی‌گذارد.
[زراره]
گفت: به حضرت گفتم: با آن چه کند؟ حضرت فرمود: آن را در حصار (مزرعه)، باغ و خانه
قرار دهد.
اسلام
به تولیدات صنعتی نیز توجه نموده و در قرآن کریم از کار صنعتی برخی انبیای الهی
یاد شده است؛ چنان‌که فرمود: و به [داوود] فن زره[سازى] آموختیم تا شما را
از [خطرات] جنگتان حفظ کند. پس آیا شما سپاسگزارید؟ و یا به صنعت کشتی‌سازی توسط
حضرت نوح (ع) اشاره کرده است.
امیرمؤمنان
(ع) در عهدنامه‌ی مالک اشتر، اهمیت صنعتگران را در کنار تجار، به‌اندازه‌ای قابل
توجه دانسته‌اند که استواری کار همه‌ی مردم را به ایشان می‌دانند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین
حسینی، مسئول حوزه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان جهاد کشاورزی (1395)، در پاسخ به
این سؤال که مهم‌ترین راهکارهای اجرایی که می‌توان به دولت محترم برای عملیاتی
نمودن انتظارات مقام عظمای ولایت در این زمینه پیشنهاد داد کدام است، به موارد زیر
اشاره نموده است:
-
تنظیم
برنامه‌ی ششم توسعه‌ی کشور براساس اهداف و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
-
پیش‌بینی
ساختار مناسب جهت اجرای برنامه‌ها و طرح‌های اقتصاد مقاومتی در سطح دستگاه‌های
دولتی و بخش خصوصی
-
تقویت
روحیه و فرهنگ تعاونی و کار گروهی با تأکید بر ترویج فرهنگ و مدیریت جهادی
-
ایجاد
تشکل‌های قوی مردمی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی جهت واگذاری امور مختلف
به ایشان و استفاده از پتانسیل آن‌ها در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان ملی
و استانی
-
اجرای
طرح‌های حمایتی در زمینه‌ی افزایش راندمان و عملکرد در زیربخش‌های مختلف تولیدی به‌خصوص
منابع پایه
-
اتخاذ
سیاست‌های حمایتی جهت فعال نمودن واحدهای غیرفعال، نیمه‌فعال و در حال احداث دارای
پیشرفت فیزیکی بالا به‌ویژه واحدهای مبتنی بر تکنولوژی بالا
-
تداوم
و تقویت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان
-
ایجاد
و توسعه‌ی زیرساخت‌های لازم جهت صادرات محصولات مازاد تولیدی کشور
دکتر
پیمان فلسفی و جمعی از نویسندگان
پایگاه
برهان