پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- محمدمهدی بهکیش عوامل ایجادکننده فساد
در اقتصاد و راه‌های مقابله با آن را تشریح کرد و گفت: یک راه مبارزه با فساد این
است که یک فرد فاسد را دستگیر، محاکمه و زندانی کنید، این همیشه و همه جای دنیا
بوده و بعد از فساد انجام می‌شود، اما چه کنیم که فساد به وجود نیاید؟
فاطمه
شیرزادی: محمدمهدی
بهکیش، نائب رئیس و دبیر کل کمیته ایرانی
ICC، روز سه‌شنبه 11
اسفندماه، در اولین دوره آموزشی مبارزه با فساد که از سوی کمیته ایرانی اتاق
بازرگانی بین‌المللی (ICC) در محل اتاق بازرگانی ایران در حال
برگزاری است، در سخنانی به موضوع «حاکمیت شرکتی و مبارزه با فساد» پرداخت.
این اقتصاددان
در بخش آغازین سخنانش به مسیری که ICC از آغاز تا امروز طی کرده پرداخت و
گفت: اقدامات ICC مقررات‌گذاری
(Rule Making)، سیاست‌گذاری (Policy Making) و داوری (Arbitration) بود؛
ICC مقررات و سیاست به وجود آورد و مرکزی
شد برای داوری‌های بین‌المللی. ICC امور مربوط به ارتباط بین تجار را
انجام می‌دهد و تسهیل می‌کند. در واقع اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تجارت را تسهیل می‌کند.
ICC ارتباط نزدیکی با دولت‌های محلی و
سازمان‌های بین‌المللی دارد و سعی می‌کند با مقرراتی که به وجود می‌آورد، موجب
تسهیل تجارت شود.
به گزارش اقتصادنیوز، بهکیش در بخش
دیگری از سخنانش به روندی که جهان طی کرد تا به آزادسازی تجارت برسد پرداخت و سپس
گفت: ICC سعی کرد مقررات مورد نیاز جامعه‌ای را
که تجارتش در حال رشد است، به وجود بیاورد. همزمان با این افزایش تجارت و بین‌المللی
شدن تجارت، هدف کلاسیکِ maximization کم کم تغییر کرد. اقتصاددان‌های
کلاسیک بیشتر بر این متمرکز بودند که هر بنگاهی فقط
maximizer خودش است و دست غیبی آدام اسمیت همیشه
این را گفته اینکه اگر هر کس به دنبال حداکثر کردن منافع خودش باشد، در یک محیط
رقابتی به افزایش درآمد جامعه می‌انجامد، ولی به‌تدریج در دهه 60 و 70 دیدند شرکت‌هایی
که دارند فعالیت می‌کنند، در ضمن فعالیت خود آثاری هم بر جامعه خود می‌گذارند. در
نتیجه کمیسیونی در ICC با عنوان
Corporate Social Responsibility (CSR) برای
مسوولیت اجتماعی بنگاه‌ها به وجود آمد.
او ادامه داد: مسوولیت اجتماعی بنگاه‌ها
این بود و هست که اگر آلودگی هوا ایجاد می‌کنند، محیط زیست یا جاده‌ها را خراب می‌کنند
و اگر وقتی دارند منافع خودشان را maximize می‌کنند، به منافع دیگران لطمه وارد
می‌کنند، باید جبران کنند.
فساد هزینه آزادسازی است
نائب رئیس و دبیر کل کمیته ایرانی ICC همچنین گفت: آزادسازی همیشه می‌تواند با خودش فساد هم بیاورد و
این آزادسازی فساد به وجود آورد. ما در اقتصاد می‌گوییم هر چیزی که شما به دست می‌آورید
حتما یک جایی هزینه‌ای برای آن پرداخت می‌کنید، مگر اینکه با افزایش بهره‌وری
باشد. فساد هم یکی از هزینه‌هایی است که دنیا دارد برای آزادسازی پرداخت می‌کند.
کمیسیون مبارزه با فساد را ICC به وجود آورد، برایش مقررات نوشت،
برایش ضابطه نوشت.
او در ادامه عنوان کرد: جلوتر که می‌آییم
جهانی شدن اوج می‌گیرد. جهانی شدن در دهه 80 رشدی شدید را آغاز کرد. انقلاب IT یک دفعه چهره دنیا را عوض کرد. با موبایل در سراسر دنیا پول
جابه‌جا می‌شود. اگر مشکلات ما حل شود ما هم این کار را خواهیم کرد. در این میان
با وجود این همه پولی که جابه‌جا می‌شود، یک سری شیاد و دزد متخصص و باهوش که
تکنولوژی را خوب می‌شناسند، مسیر پول‌ها را جابه‌جا می‌کنند. بنابراین شما مجبور
می‌شود دیوارهای مختلفی بسازید که این پول به مسیر خودش برود. سوئیفت که این همه
از آن صحبت می‌شود، چکار می‌کند؟ سوئیفت نقل و انتقال پول را کدگذاری می‌کند به
طوری که کسی نتواند این وسط دخالت کند و مسیر پول را تغییر دهد.
بهکیش در بخش دیگری از سخنانش یادآوری
کرد: در ICC دو کمیسیون ایجاد شد؛ کمیسیون کسب و
کار در جامعه و کمیسیون ضدفساد. جلوتر که آمدیم در دهه 90 که جهانی شدن اوج گرفته
بود، ICC این دو را ادغام کرد و یک کمیسیون با عنوان کمیسیون مسوولیت
شرکتی و مبارزه با فساد به وجود آمد.
چه کنیم که فساد به وجود
نیاید؟
به گزارش
اقتصادنیوز، او همچنین افزود: ICC چه می‌کند؟در آغاز بحث گفتیم ICC مقررات‌گذاری (Rule Making)،
سیاست‌گذاری (Policy Making) و داوری (Arbitration)
می‌کند. در زمینه مقررات‌گذاری و سیاست‌گذاری ICC برای اینکه با فساد مقابله کند ضابطه‌گذاری می‌کند. یک راه
مبارزه با فساد این است که یک فرد فاسد را دستگیر، محاکمه و زندانی کنید، این
همیشه و همه جای دنیا بوده و بعد از فساد انجام می‌شود، اما چه کنیم که فساد به
وجود نیاید؟ تمام بحث ICC و سازمان‌های مشابه آن مثل بانک
جهانی، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) برای این است که به نحوی ضابطه‌گذاری
کنیم که فساد به وجود نیاید و از فساد جلوگیری کنیم. این کار بسیار دشوار است.
بهکیش در ادامه اظهار کرد: برای اینکه
بتوانید ضابطه‌گذاری کنید، باید بستر مقرراتی آماده باشد که یک ضابطه بتواند کار
کند. از جمله ضوابطی که در اینجا درباره آن بحث می‌کنیم، حاکمیت شرکتی (corporate governance) است.
الآن در تمام کشورها حتی کشورهای
اطراف ما حاکمیت شرکتی (corporate
governance) مقررات خاص دارد. حاکمیت شرکتی (corporate governance) می‌گوید یک بنگاه برای اینکه کارش را
درست انجام دهد، باید یک سری مشخصات داشته باشد، باید اطلاعاتش شفاف باشد و همه ذی‌نفعان
به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
در تمام تحولات عظیم
اقتصادی سر ما بی کلاه ماند
او افزود: 60 سال پیش ذی‌نفعان یک
بنگاه فقط سهامداران آن بنگاه بودند، اما امروز تعریف تغییر کرده و مشتریان شما هم
ذی‌نفع هستند، دولت ذی‌نفع است چون مالیات می‌گیرد. در شرایطی که در کشور ما بانک
مرکزی بعضی از اطلاعات را منتشر نمی‌کند، ما چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم که
یک بنگاه شفاف عمل کند؟ برای اینکه یک بنگاه بتواند شفاف عمل کند محیط مقرراتی
بسیار مهم است. از جمله مقررات این است که بنگاه پاسخگو باشد و تمام سهامداران خرد
و بزرگ را به یک چشم نگاه کند. هر کدام از این واژه‌ها را که نگاه کنیم می‌توانیم
دریابیم آیا محیط مقرراتی لازم در جامعه وجود دارد برای اینکه یک بنگاه چنین ویژگی‌هایی
داشته باشد؟ اکثرا جواب مثبت نیست. می‌توانیم بهانه داشته باشیم که ما در
این مدت تحت تحریم و محدودیت بوده‌ایم که حتما بوده‌ایم، ولی اکثر تحولات عظیم
اقتصادی در 35 سال گذشته اتفاق افتاده است و ما در اکثر این تحولات، سرمان بی کلاه
مانده چون در شرایط مناسبی نبوده‌ایم، مشغولیت‌های دیگری داشته‌ایم، ما هم در
کمیته ایرانی ICC نیز محدودیت‌هایی داشته‌ایم که در
درون این محدودیت‌ها فعالیت کرده‌ایم.
به گزارش اقتصادنیوز، نائب رئیس و
دبیر کل کمیته ایرانی ICC در ادامه عنوان کرد: ما برای خارج شدن
از فساد باید مقررات درباره حاکمیت شرکتی (corporate
governance) داشته باشیم. می‌گوییم متأسفانه فساد
تا حدود زیادی مملکت را گرفته است، همه مسوولان هم از فساد صحبت می‌کنند. مرتب می‌گوییم
باید با فساد مبارزه شود. مبارزه با فساد که فقط گرفتن دزد نیست و از آن گذشته،
فساد که فقط یک نوع نیست؛ هزاران نوع است در لابه‌لای بوروکراسی و حتی در درون
بنگاه خصوصی.
پاداش‌های میلیاردی که در هیچ ترازنامه‌ای نیست
او
در ادامه یادآوری کرد: مقرراتی که همین کشور همسایه ما، ترکیه، درباره حاکمیت
شرکتی (corporate governance) دارد، می‌گوید اسناد
مالی شرکت باید کاملا شفاف باش و حسابرسی و نظارت داشته باشیم. اگر به همین موضوع
در ایران خودمان نگاه کنید، با اینکه شاید بانک‌ها منظم‌ترین بنگاه‌های دنیا باشند،
اما یک مورد از ترازنامه بانک‌های ما را نگاه کنید، اگر پاداش هیأت مدیره در
ترازنامه بود! در حالی که دارند پاداش‌های میلیاردی می‌گیرند، اما یک مورد از آنها
هم نیست. چرا؟ فساد است. در روزنامه‌ها هم از فساد می‌نویسند. راه حل این فساد
ایجاد مقررات حاکمیت شرکتی (corporate governance) و بعد
اجرای این مقررات است.
بهکیش
سپس گفت: در بنگاه‌های ما اکثرا در هیأت مدیره کسانی نشسته‌اند که از سهامداران
بزرگ هستند و منافع سهامداران بزرگ را پیگیری می‌کنند. سهامداران کوچک دستشان به جایی نمی‌رسد.
قبلا اروپا هم همین طور بود، ولی الآن این طور نیست. حالا موظفند منافع سهامداران
کوچک را حفظ کنند. با مقررات خاصی که در حاکمیت شرکتی (corporate governance) می‌آید
این منافع حفظ می‌شود.
شفافیت و مقررات مناسبی که نداریم
او
در ادامه یادآوری کرد: در ایران وقتی به اطلاعات نیاز داریم، در بورس سهام می‌خریم
و می‌خواهیم از آن بنگاه اطلاعات بگیریم، اطلاعات را به ما نمی‌دهند. تازه در بورس
نسبتا شفافیت به دلیل فشار مقرراتی که در بورس حاکم است بیشتر است و اطلاعاتی را
منتشر می‌کنند.
بهکیش
سپس گفت: مقررات می‌گذاریم که هر کس می‌خواهد یک مغازه باز کند، باید از 20 جا
مجوز بگیرد. گاهی هم برای گرفتن مهر از یکی از این 20 جا، باید هزینه‌هایی پرداخت
کنیم. چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟ به دلیل محیط مقرراتی است؛ ما مقررات مناسب نداریم
در نتیجه فساد به وجود می‌آید. هرچه محیط رقابتی‌تر شود، امکان فساد کمتر می‌شود.
یکی از مؤثرترین ابزارها برای جلوگیری از فساد رقابتی کردن اقتصاد است به شرط
داشتن مقررات سهل و آسان ولی مؤثر.
او
اضافه کرد: الآن صحبت از مقررات‌زدایی است. ما انبوهی از مقررات داریم
که با هم متضاد هستند. باید همه اینها خلاصه شوند. همه جای دنیا این کار را کرده‌اند.
نه اینکه ما اولین باشیم، ما در این زمینه تقریبا آخرین هستیم. اقتصاددان‌ها
چند سال اخیر و بالاخص بعد از برجام، می‌گویند بیایید مکانیسمی طراحی کنیم، مقررات
را کم کنیم تا تضادهای مقررات از بین برود و مقررات ساده شوند تا بتواند از فساد
جلوگیری کند. ولی کدام مکانیسم می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ ما مدام درگیر
مسائل سیاسی هستیم.
این
اقتصاددان سپس گفت: از آنجا که کسب و کار یعنی قراردادِ دو نفر یا دو بنگاه. اگر
ما می‌خواهیم با فساد مقابله کنیم، به یک قوه قضاییه بسیار پاک، مؤثر و متخصص
احتیاج داریم که قرارداد بین دو نفر یا دو بنگاه را تضمین کند. می‌گویند بعد از
جنگ جهانی دوم که انگلیس لطمه بسیار دیده بود، به چرچیل گفتند انگلیس از بین رفته
است و دیگر قابل بازسازی نیست. می‌گویند گفت هنوز یک قوه قضاییه سالم داریم. ما به
قوه قضاییه‌ای نیاز داریم که اجرای قراردادهای ما را تضمین کند. علاوه بر این،
نیاز به یک بستر مقرراتی داریم که بتواند یک سری مقررات مورد نیاز کسب و کار را به
وجود بیاورد که مهم‌ترین آن حاکمیت شرکتی است. چون بنگاه‌ها هستند که کار می‌کنند.
او
افزود: توجه داشته باشید با توجه به اینکه اقتصاد تحول پیدا کرده، بین‌المللی و
جهانی شده و به‌خصوص با IT و ارتباطات بین‌المللی
دیجیتال، امکان فساد به شدت بالا برده است. برای جلوگیری از فساد، در داخل باید
بستر مقرراتی درست شود، قوه قضاییه باید بتواند اجرای قراردادها را تضمین کند، اقتصاد
باید رقابتی شود، نه اینکه برای یک کار بخواهیم 20 مجوز بگیریم، سوبسیدها باید حذف
شود، قیمت‌گذاری باید برچیده شود تا مردم آزاد بشوند و از توان‌های نیروی انسانی
به‌درستی استفاده شود. برای سطح بین‌الملل هم ICC پیش‌رو شده، مقررات و
ضوابطی به وجود آورده است که بنگاه چه کند که بتواند خودش را در مقابل فساد حفظ
کند.
اولین دوره آموزشی مبارزه با فساد
به
گزارش اقتصادنیوز، اولین دوره آموزشی مبارزه با فساد از سوی کمیته ایرانی اتاق
بازرگانی بین‌المللی (ICC) در حال برگزاری است.
این دوره آموزشی در دو روز سه‌شنبه 11 اسفندماه و چهارشنبه 12 اسفندماه در محل
اتاق بازرگانی ایران برگزار می‌شود. علاوه بر محمدمهدی بهکیش، فریده تذهیبی، محمدصالح
ذوقی و ملک رضا ملک‌پور نیز از دیگر سخنرانان این دوره آموزشی هستند.
منبع: اقتصادنیوز